بررسی رابطه نوسانات نرخ ارز و بازده صنعت بانکداری

مشتریان حقیقی

مشتریان حقوقی

1398/12/25 یکشنبه

آخرین مقالات

بررسی رابطه نوسانات نرخ ارز و بازده صنعت بانکداری - قسمت اول در کشورهای در حال توسعه مانند ایران بررسی میزان اثرگذاری نوسانات نرخ ارز بر شرکت های مختلف از مسائل مهم و اساسی به شمار می آید و دور از انتظار نیست که این کشورها به دلیل عدم وجود بازارهای مالی توسعه یافته بیشتر در معرض بحران های مالی قرار گیرند

چکیده

در کشورهای در حال توسعه مانند ایران بررسی میزان اثرگذاری نوسانات نرخ ارز بر شرکت های مختلف از مسائل مهم و اساسی به شمار می آید و دور از انتظار نیست که این کشورها به دلیل عدم وجود بازارهای مالی توسعه یافته بیشتر در معرض بحران های مالی قرار گیرند.
در این پژوهش با استفاده از دو مدل مبتنی بر بازار به اندازه گیری تاثیرپذیری بانک های ایرانی از ریسک نرخ ارز پرداخته شده است.
نمونه مورد بررسی این پژهش شامل 7 بانک پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در خلال سال های 1382 تا 1390 است. نتایج حاصل از تخمین هر دو مدل نشان می دهد که رابطه معناداری میان نوسانات نرخ برابری دلار آمریکا در مقابل ریال و قیمت سهام این بانک ها وجود ندارد.
یکی از دلایلی که می توان برای این نتایج عنوان کرد عدم اطلاع دقیق و تحلیل مناسب سرمایه گذاران از میزان تاثیر این نوسانات بر ارزش این شرکت ها به دلیل افشای ناکافی وضعیت باز ارزی است.
دلیل دیگری این می تواند باشد که بانک ها توانسته اند با روش های متنوع مصون سازی طبیعی، نوسانات نرخ ارز را کنترل نمایند و این امر سبب کاهش تاثیر این نوسانات بر ارزش بانک شده است.

مقدمه

در سال های اخیر آزادسازی بازارهای مالی، آن ها را در معرض ریسک های مختلفی از جمله ریسک نرخ ارز قرار داده است.
افزایش تجارت جهانی موجب شده که نرخ ارز به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده سودآوری شرکت ها و قیمت سهام آن ها مورد توجه قرار گیرد. تاثیر نوسان نرخ ارز بر روی بازده سهام بانک ها از موضوعات مورد علاقه مدیران، قانون گذاران است.
عدم همزمانی سر رسید مطالبات و تعهدات بانک ها و تغییرات غیر منتظره در نرخ ارز، عاملی کلیدی در افزایش ریسک بانک ها می باشد. به علاوه اغلب تحلیل گران مالی و اقتصادی بر اینکه درآمدها، هزینه ها و سودآوری بانک ها مستقیما تحت تاثیر تغییر نرخ ارز است، توافق دارند.
پس از برچیده شدن نظام نرخ مبادله ثابت بر حسب دلار در دهه 1970، بسیاری از کشورها نظام ارزش شناور را پذیرفتند. نظامی که نوسانات نرخ ارز بالاتری را به همراه داشت.
سطح بالای نوسانات نرخ ارز عدم اطمینان بیشتری را برای بنگاه های اقتصادی و بازارهای مالی در پی دارد. نوسانات نرخ ارز و بی ثباتی بازارهای مالی می تواند تاثیر نامساعدی بر ثبات بانک ها داشته باشد زیرا تاثیر نوسان نرخ ارز با تکنیک های مدیریت ریسک قابل حذف نیست.
بلکه موسسات بانکی تنها می توانند ریسک تغییرات نرخ ارز را با به کار بستن فعالیت های خارج ترازنامه و بکارگیری تکنیک های مدیریت ریسک موثر تا حدی کاهش دهند.
به دلیل عدم امکان بهره برداری لازم از این ابزارها، موسسات مالی کشورهای در حال توسعه در معرض آسیب پذیری بیشتری هستند و دور از انتظار نیست که این کشورها بیشتر در معرض بحران های مالی قرار گیرند.
پس شایسته است که تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بازارهای کشورهای در حال توسعه بررسی گردد و نتایج آن می تواند بر ثبات مالی و سیاست های قانون گذاری در صنعت بانکداری این کشورها موثر واقع گردد.
علی رغم اهمیت بررسی تاثیر نوسان نرخ ارز بر بازده صنعت بانک داری، مقالات و پژوهش های کمی به بررسی آن پرداخته اند و تحقیقات موجود نیز در کشورهای توسعه یافته انجام گرفته اند. هذف این مقاله بررسی تاثیر نوسان نرخ ارز بر بازده سهام صنعت بانک داری با استفاده از داده های کشورمان است.
ایران به عنوان کشوری در حال توسعه شاهد تحولات با اهمیتی در صنعت بانکداری بوده است. پس از انقلاب اسلامی در سال 1357، نظام بانکداری اسلامی در ایران برقرار گردید. دو کشور جمهوری اسلامی ایران و سودان تنها کشورهایی هستند که از نظام بانکد اری اسلامی (بانکداری بدون ربا) بهره می برند.
در حالی که سایر کشورهای اسلامی در کنار بانکداری اسلامی از سیستم بانکداری متعارف نیز برخوردارند.
تاسیس بانک های خصوصی جدید و خصوصی سازی بانک های دولتی و ... از مهم ترین تحولات صنعت بانکداری ایران در سال های اخیر بوده است و مانند سایر کشورهای در حال توسعه همواره شاهد نوسانات نرخ ارز به ویژه پس از اجرای طرح هدفمدن سازی یارانه ها و اعمال تحریم های شدیدتر علیه نظام مالی کشور از سوی غرب بوده است.
هدف اصلی این مطالعه بررسی حساسیت بازده سهام بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در برابر تغییرات نرخ ارز در دوره زمانی 1382-1390 بوده است.
مطالعه ما بر پایه داده های روزانه نرخ ذلار آزاد ایران و قیمت های روزانه سهام بانک ها در بورس اوراق بهاداری تهران می باشد.

پیشینه پژوهش

تاثیر نوسان نرخ مبادله ارز بر جریانات نقدی شرکت ها و به تبع آن تاثیر بر ارزش شرکت و قیمت هر سهم آن را می توان از سه منظر بررسی کرد. نخست تاثیر معاملاتی یعنی تاثیر این نوسان بر جریانات نقدی مابین دو مقطع زمانی (زمانی که قرارداد معامله بسته می شود و زمانی که نتایج حاصل از معامله در دفاتر شرکت منعکس می شود) است.
از آنجا که اثر معاملاتی طبیعت کوتاه مدت دارد شرکت ها به مدد انجام فعالیت های مصون سازی مختلف مانند استفاده از قراردادهای مشتقه، به راحتی توانایی فائق آمدن بر آن را دارند.
دوم تاثیر عملیاتی که اثر تغییرات نرخ مبادله ارز بر درآمدها و هزینه های آتی شرکت را در نظر می گیرد و در نهایت تاثیر انتقالی، که معمولا شرکت های بین المللی در معرض آن می باشند و آن اثر تغییرات نرخ ارز بر دارایی ها و بدهی های شرکت است.
مطابق تحقیقات انجام شده، اثر تغییرات نرخ ارز بر موسسات مالی نشان می دهد تعداد زیادی از این گونه موسسات در معرض خطر تاثیر این تغییرات هستند.
از آنجا که تغییرات غیر منتظره در نرخ ارز میتواند بر خالص سود و زیان بانک ها تاثیر بگذارد، ریسک تغییرات نرخ ارز می تواند یکی از متغیرهای تاثیرگذار بر بازده سهام بانک ها باشد.
اولین تحقیقاتی که توجه ویژه ای به تاثیر نوسان نرخ ارز بر بازده سهام بانک ها نموده اند توسط گرامتیکوس و هم پژوهان (1986) و چمبرلین و هم پژوهان (1997) انجام گرفته است.
نتیجه این تحقیقات نشان داد که بانک های امریکایی در معرض ریسک تغییرات نرخ ارز هستند. چمبرلین و هم پژوهان (1997) حساسیت بانک های آمریکایی در برابر تغییرات نرخ ارز را با بانک های ژاپنی مقایسه کردند و نشان دادند بازده سهام قسمت اعظمی از بانک های آمریکایی تحت تاثیر نوسان نرخ ارز هستند در حالی که بازده سهام تعداد کمی بانک ژاپنی از تغییرات نرخ ارز تاثیر می گذارند.
وانگ و هم پژوهان (2009) با بررسی 14 بانک نشان دادند بین اندازه بانک و تاثیر تغییر نرخ ارز ارتباطی مثبت وجود دارد. کاسمن و هم پژوهان (2011) با بررسی همزمان سه متغیر: تغییرات شاخص بورس، نوسان نرخ بهره و نرخ ارز بر بانک های تجاری پذیرفته شده در بورس سهام استانبول دریافتند هر سه عامل به طور چشم گیری بر بازده بانک ها تاثیر داشته اند اما تاثیر نوسانات شاخص کل بازار بیشتر از دو عامل دیگر بوده است.
با بررسی 12 بانک پذیرفته شده در بورس تایلند دریافت نیمی از این تعداد در معرض مخاطره نوسان قیمت ین ژاپن در برابر واحد پول محلی می باشند در حالی که تعداد کمی از این بانک ها نسبت به تغییر قیمت دلار واکنش نشان می دهند.

براساس دانسته های ما تاکنون پژوهشی که به بررسی اثر نوسان نرخ ارز بر بازده سهام بانک ها در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته باشد انجام نگرفته است. به ویژه اینکه امکان پوشش ریسک تغییرات نرخ ارز با استفاده از ابزار مشتقه در ایران فراهم نیست و بانک های تجاری ایران مستقیما تحت تاثیر نرخ تغییرات ارز می باشند.
مطالعات انجام شده در ایران عموما به بررسی تاثیر نوسان نرخ ارز به عنوان یک متغیر کلان بر بازدهی شاخص کل بورس اوراق بهادار متمرکز بوده اند. سجادی و هم پژوهان (1389) معنی داری ضریب نوسان نرخ ارز را بر شاخص کل بورس اوراق بهادار را با سطح اطمینان 90 % رد کردند.
صالح آبادی و فراهانیان (1388) با هدف بررسی نحوه ارتباط بازارهای ارز، طلا و سهام در اقتصاد ایران و با استفاده از همبستگی، رگرسیون ساده، مدل خود رگرسیون برداری (VAR) و با آزمون علیت گرنجر به بررسی دو به دو متغیرها پرداختند و نهایتا با آزمون هم انباشتگی یوهانسون، تعداد و مادیر بردارهای تعادلی بلند مدت را به دست آوردند.
نتایج حاکی از این بود که تغییرات قیمت طلا در زمان حال دارای رابطه معکوس با وقفه پیشین تغییرات قیمت دلار بر بازار آزاد است، به عبارتی می توان گفت این دو بازار با یک وقفه فصلی میتوانند جاذب نقدینگی یکدیگر باشند.
همچنین تغییرات نرخ ارز در فصل پیشین بازار است. همچنین اگر فصل پیش تغییرات نرخ ارز مثبت باشد انتظار این است که تاثیر معکوسی بر عایدات سرمایه ای بازار سهام داشته باشد. به نوعی می توان گفت در کوتاه مدت بازار ارز جاذب نقدینگی از بازار سهام است.
ناهیدی و نیکبخت (1390) به بررسی تاثیر بی ثباتی نرخ واقعی ارز بر شاخص سود نقدی و قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران، با استفاده از داده های ماهانه طی دوره 1384 تا 1386 پرداختند. نتایج بیانگر رابطه مثبت بین بی ثباتی نرخ واقعی ارز و شاخص سود نقدی و قیمت سهام بورس اوراق بهادار بود.

روش پژوهش

داده و نمونه

از آنجا که در این مقاله می خواهیم تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بانک های ایرانی را بررسی نماییم، نمونه ما شامل همه بانک هایی است که سهام آن ها در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 14/4/1382 تا 16/12/1390 مورد مطالعه قرار گرفتند.
بنابراین نمونه مورد بررسی شامل 7 بانک لیست شده در بورس تهران در خلال این سال ها می باشد داده های مربوط به قیمت سهام از سایت بورس اوراق بهادار تهران (www.tse.ir) و داده های مربوط به قیمت ارز بازار آزاد از سایت اطلاعات فنی ایران (www.tici.info) اخذ شده اند.
بر مبنای تحقیقات پیشین از بازده شاخص کل بورس به عنوان نماینده بازده سبد اوراق بهادار استفاده شده است. برای محاسبه بازده کل، از شاخص کل بورس تهران که میانگین وزنی همه سهام تشکیل دهنده است استفاده شده است.
با توجه به تحریم های اخیر از سوی غرب و اتحادیه اروپا، که نظام بانکی کشور را هدف قرار داده اند و همچنین با عنایت به این که دلار به عنوان قلب معاملات ارز به حساب می آید، برای بررسی حساسیت سهام بانک های ایرانی به نوسانات ارزی، از نرخ برابری دلار آمریکا در برابر ریال ایران استفاده می کنیم.
به منظور روشن شدن الگوی نوسانات نرخ ارز و شاخص بورس اوراق بهادار تهران مقادیر آن ها را در بین سال های 1382 تا 1390 نشان می دهد. همان طور که مشخص شده است، نرخ ارز تا سال 1390 روند صعودی اما نسبتا یکنواختی داشته است اما در این سال در پی عوامل مختلف مانند اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، تحریم های مختلف برای نظام مالی کشور و ... شاهد افزایش بی سابقه ارزش دلار آمریکا در مقابل ریال ایران و در واقع کاهش ارزش واحد پول ملی بودیم.
اما شاخص بورس اوراق بهادار تهران نیز از سال 1388 تا سال 1390 رشد چشمگیری را تجربه نموده است و شاخص کل همانطور که مشاهده می شود از 9741 واحد در ابتدای سال 88 به 19100 واحد در اواخر سال 90 افزایش یافت که حاکی از رشد بیش از 96 درصدی آن است.
مشخص است که بعد از حضور سه بانک اقتصاد نوین، کارآفرین و پارسیان در خلال سال های 82 تا 84 در بورس اوراق بهادار تهران شاهد نوسانات شدید در قیمت سهام این سه بانک بودیم اما از سال 86 به بعد تقریبا روند یکنواختی را در قیمت سهام کلیه بانک های ایران شاهد هستیم.

فرضیه پژوهش

بین تغییرات نرخ ارز و بازدهی سهام بانک ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

مدل های پژوهش

برمبنای یافته های (آدلر و دوماس 1984، چامبرلین و هم پژوهان 1997، نیدال 1999، دومیگز و تراز 2006)، ما برای بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر روی بازار سرمایه از مدل بازار تعمیم یافته استفاده شد.
در این مدل از داده های روزانه استفاده می کنیم. مقدار مثبت نشان دهنده استهلاک نرخ ریال در مقابل دلار است. بنابراین انتظار داریم برای بانکی که به طور خالص موقعیت خرید ارز خارجی دارد ضریب نرخ ارز مثبت باشد در حالی که بانکی که به طور خالص موقعیت فروش ارز خارجی دارد باید ضریب منفی داشته باشد.

بررسی رابطه نوسانات نرخ ارز و بازده صنعت بانکداری
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=208138

اعتبارسنجی, سایت اعتبارسنجی, سامانه اعتبارسنجی, اعتبار بانکی افراد, اعتبارسنجی مشتریان