نقش پیدایش پول های دیجیتال و مجازی در كاهش وابستگی به دلار در ایران - قسمت دوم

پول مجازی

پول های مجازی نمایش دیجیتالی ارزش تولید شده توسط توسعه دهنده خصوصی است و در حساب های منحصربفرد خود ذخیره می شوند. پول های مجازی می توانند به صورت الکترونیکی به دست آیند، ذخیره شوند و انتقال داده شوند. 
این پول ها می توانند برای مقاصد مختلف مورد استفاده قرار گیرند. پول های مجازی شامل انواع بسیاری می باشد. از کوپن های موبایلی و خطوط هوایی گرفته تا پول های مجازی با پشتوانه طلا و نیز پول های رمزگذاری شده مانند بیت کوین. 
باید به این نکته توجه شود که پول های مجازی با پول های الکترونیکی متفاوت هستند. پول های الکترونیکی یک نمایش الکترونیک و دیجیتالی از پول های رایج بدون پشتوانه و اعتباری هستند در حالی که پول های مجازی با پول های رایج رسمی اعتبارسنجی نشده و جداگانه محاسبه می شوند. 
براساس تعریف FATF، پول مجازی یک نمایش دیجیتالی پولی است که می تواند به صورت دیجیتالی معامله شود و به عنوان واسط معامله و یا یک واحد حساب و یا ذخیره پولش مورد استفاده قرار گیرد، ولی در عین حال وضعیت واحد پول رسمی را نداشته باشد. 
بنابراین مشاهده می شود که پول مجازی تفاوت های مهمی با پول الکترونیکی دارد. در بسیار از موارد نیز پول الکترونیکی را معادل پول دیجیتال می دانند این در حالی است که پول دیجیتال دارای مفهومی عام تر می باشد، پول دیجیتال شامل پول الکترونیکی و پول مجازی می باشد.
در اکتر سال 2012 بانک مرکزی اروپا گزارشی را در خصوص پول های مجازی منتشر نمود که تلاش داشت این موضوع را در انواع مختلف پول ها دسته بندی نموده و تقسیمات جدید ارائه نماید. 
براساس ECB، پول مجازی این ویژگی را دارد که در شکل دیجیتالی بوده و قانون گذاری نشده باشد. گزارش مربوطه همچنین تفاوت های اصلی بین پول مجازی و پول الکترونیکی را بیان می کند. 
به طور خلاصه پول الکترونیکی قانون گذاری شده، بر مبنای پول رایج و رسمی، به طور فراگیری مورد پذیرش قرار گرفته، تزریق آن ثابت و نهایتا کنترل شده است. در مقابل پول مجازی که کاملا جدید، قانون گذاری نشده و پذیرش شده توسط عده ای محدود از کاربران فضای مجازی، تزریق آن نامشخص و وابسته به تصمیمات فردی، نبود کنترل بر روی آن و نهایتا تحمل ریسک بالا توسط کاربر می باشد. 
در حال حاضر پول های مجازی به طور کامل تمام نقش هایی را که برای پول می توان قائل بود، ایفا نمی کنند. استفاه از پول های مجازی به عنوان محل مطمئنی برای ذخیره ارزش به دلیل نوسانات بالای این پول خدشه دار شده است، علاوه بر این تعداد کاربران کم و شبکه کوچکی که تا کنون این واحدهای پولی توانسته اند به خود جذب کنند، محدودیت هایی را برای انجام معاملات گسترده تر توسط پول های مجازی ایجاد کرده است. 
بنابراین بدون حمایت قانونی از واحدهای پول مجازی، تنها کارکرد این پول فقط در معاملاتی است که با رضایت طرفینی انجام گیرد. با وجود رشد روز افزون پول مجازی هم اکنون این پول سهم کوچکی در معاملات دارد. در حال حاضر تمام ارزش مبادلات صورت گرفته از طریق پول های مجازی، چیزی در حدود 10 بیلیون دلار امریکا می باشد. این در حالی است که گردش مالی امریکا حدود 1.4 تریلیون دلار و میزان تزریق پولی در حدود 12 تریلیون دلار می باشد.  بسیاری از این پول های مجازی، به جای اینکه خود به طور مستقیم میرانی برای ارزش گذاری خدمات و کالاها باشند، نشان دهنده ارزش آن ها در واحدهای پولی واقعی با محاسبه نرخ تبدیل به پول مجازی می باشند. حتی خرده فروشانی که پول های مجازی را مورد استفاده قرار می دهند، قیمت ها را براساس واحدهای پولی واقعی محاسبه می کنند و بسته به نرخ تبدیل مجازی، به این واحدهای پولی تبدیل می کنند. 
حتی به دلیل ریسک بالای این نوع پول ها، بسیاری از این خرده فروشان، پس از انجام معامله سریعا پول های مجازی خود را تبدیل به پول های واقعی می کنند. در نتیجه هنوز نمی توان پول های مجازی را به عنوان پول رایج و مقبول ارزیابی کرد. 
باید دانست که ایده پول های مجازی خیلی جدید نیست، اما آنچه پول های مجازی را از بقیه مجزا می گرداند، استقلال آن از هرگونه برنامه ریزی های سیاسی و یا تبلیغاتی و نیز عدم تمرکزش در حکومت می باشد. 
یکی از نمونه هایی که امروزه کاربران بسیاری را به خود جلب کرده است، بیت کوین می باشد. بیت کوین برای اولین بار در سال 2008 توسط ناکاموتو معرفی شد و می توان آن را اولین پول مجازی خصوصی موفق دانست چرا که هم اکنون در بسیاری از کشورها استفاده می شود و همچون برخی پول های مجازی مانند M-Pesa وابستگی به هیچ بانک دولتی ندارد. 
بیت کوین همچنین ویژگی های جدیدی در حوزه امنیت دارد که این مطلب نیز می تواند یکی از عوامل پیشرفت آن به حساب بیاید. 

نحوه کار پول مجازی و مواجهه دولت ها با آن

با به وجود آمدن پول های مجازی، سیستم های مدرن پرداخت و انتقال پول شکل گرفته است. در واقع در این سیستم جدید، بانک مرکزی حذف شده و انتقال پول نیازمند این است که موسسه مالی پول مجازی را از یک حساب خود به حسابی دیگر منتقل کند. 
به همین ترتیب آن موسسه مالی، حساب هر شخص حقیقی یا حقوقی را تنظیم و تسویه می کند. بانک مرکزی تنها متولی تایید انتقالات مالی در حساب های متمرکز خود می باشد و البته این انتقالات را باید به گونه ای انجام دهد که علاوه بر به موقع بودن انتقالات، امنیت و جلوگیری از جعل را نیز ضمانت نماید.
بقای این سیستم بسته به توانایی، کارایی و نیز میزان اعتماد به آن دارد. پیشرفت تکنولوژی های رایانه ای، امکان تمرکز زدایی از سیستم های پولی سنتی را فراهم نموده است، به طوری که دو طرف معامله بتوانند بدون نیاز به بانک مرکزی، معاملات خود را به انجام برسانند. 
سیستم های متمرکز، دارای یک حساب اصلی می باشند که در آن گزارش های نقل و انتقال های مالی به طور امن ثبت و نگهداری می شود. در یک سیستم غیر متمرکز و توزیع شده، چندین کپی از دفتر حسابرسی مرکزی، در شبکه سیستم مالی نگهداری می شود. 
گسترش تکنولوژی های انتقال دیجیتال و پول های مجازی، فضای قابل توجهی را برای کاهش هزینه ها و گستردگی بیشتر فرآیندهای مالی ایجاد کرده است. تکنولوژی دفتر توزیع در پول های مجازی نمونه ای از این تکنولوژی های موفق به حساب می آید. 
این دفاتر می توانند به صورت مستقل از پول های مجازی در هر زمینه ای که نیاز به مبادلات مالی سریع و امن دارند مورد استفاده قرار گیرند. حتی می توان از این سیستم ها برای پول های رسمی و واقعی نیز بهره برد. 
روش های مختلفی برای عملیات این گونه دفاتر توزیع می توان متصور بود که هر یک دارای مزایا و معایبی می باشد. روش های خاص برای انجام عملیات های مشخص مالی، بستگی به نیازهای کاربر، زیرساخت و ناظران فرآیندها دارد. 
سرعت، کارآمدی، امنیت، میزان اعتماد به فعالان و شفافیت، شاخص های اصلی در طراحی یک سیستم مالی مجازی و نیز تعیین سطح دسترسی به هر یک از بازیگران این سیستم می باشد. 
برخی از پروژه های کنونی که موسسات مالی در آن سیستم گذاری کرده اند، براساس پلتفرم های موجود پول های مجازی از جمله بیت کوین بلک چین، ریپل یا اتریوم می باشد.
تغییرات بسیار سریع که به واسطه پول های مجازی در صنعت مالی در حال شکل گرفتن است، یکی از بزرگ ترین چالش های قانون گذاران و سیاستمداران به حساب می آید.  پول مجازی به نسبت سایر پدیده های این حوزه، برجستگی بیشتری دارد و در غیاب قانون گذاری های مرتبط، با سرعت در حال پیشروی است. این سرعت مرهوم قابلیت هایی نظیر هزینه پایین انتقالات و نیز زمان کم در انجام عملیات های مالی بوده که باعث سودآوری بیشتری می شود. 
بسیاری از قانون گذاری هایی که در زمینه پول های مجازی در کشورهای مختلف دنیا وضع شده است، تقریبا با چالش ها یکسانی مواجه بوده اند. برخی از این چالش ها را در ادامه بحث مورد بررسی قرار می دهیم.
اولین چالش مربوط به تعریف پول مجازی می باشد. پول های مجازی خصوصیات مشترکی را از هر سه حوزه پول رایج، کالا و نیز سیستم های پرداخت مالی در خود جمع کرده است. دسته بندی پول مجازی در هر یک از این موارد، غالبا پیامدهایی را در ارتباط با قوانین آن حوزه با خود به همراه دارد، به عنوان نمونه در این که چه ارگان مشخصی باید وظیفه مدیریت آن را بر عهده داشته باشد. 
این تفاوت در دسته ها حتی در صورت داشتن مرجع رسیدگی قانونی واحد، غالبا با مشکلاتی همراه بوده و باعث شده است هر دستگاه قانون گذاری برحسب اهداف و برنامه های خود، دسته بندی خاصی را برگزیند و اولویت های خود را بر آن اعمال نماید. به عنوان مثال، اداره مالیات کشور آمریکا، پول های مجازی را به منظور اخذ مالیات، در دسته کالاها به حساب آورده است در حالی که وزارت خزانه داری این کشور، به منظور مقابله با پول شویی، آن ها را به عنوان پول معرفی کرده است. 
دومین چالشی که در این حوزه مورد توجه قرار گرفته است، دشواری بسیار در رصد و نظارت بر آن می باشد. طبیعت مبهم و غیر شفاف پول های مجازی، جمع آوری اطلاعات و داده های آماری و نیز رصد مستمر عملیات های صورت گرفته در آن را با مشکل جدی رو به رو کرده است. 
سومین مسئله در این حوزه، ویژگی فراملیتی این واحدهای پولی می باشد. ادعای مالکیت در قانون گذاری و مدیریت بر روی یک تبادل مالی مشخص و یا طرح های مرتبط با آن، با در نظر گرفتن خصوصیت بدون مرز بودن این تکنولوژی، ممکن است باعث بروز اختلافاتی میان کشورها مختلف شود. 
چهارمین چالش مهم در این حوزه را می توان ارزهای رمزنگاری شده دانست. طبیعت مبهم پول های مجازی امکان سازگاری با قانون های سنتی را با مشکل مواجه کرده است. از طریق به کارگیری تکنولوژی دفاتر توزیع، ارزهای رمزنگاری شده وجود یک میانجی و واسط مانند بانک های مرکزی را در معاملات بسیار محدود کرده است.
در این حالت این سوال اصلی پیش خواهد آمد که پس چه کسی می تواند تراکنش های مالی بین دو کاربر را مدیریت و قانونمند نماید. 
مسائل و چالش هایی که میان قانون گذاران وجود دارد، نتیجه را به این سمت برده است که حد وسطی بین ریسک و آسیب پذیری پول های مجازی از یک طرف و نوآوری و ابداعی که در آن ها وجود دارد از سوی دیگر، رعایت شود. 
البته این نتایج گاهی اوقات در کشورهای مختلف، بسیار متفاوت است. برخی کشورها تصمیم به ممنوعیت کامل استفاده از پول های مجازی گرفته اند. برخی دیگر از کشورها، مخاطرات خاص ناشی از استفاده از پول های مجازی را نشانه گرفته اند. مخاطراتی از قبیل مدیریت یکپارچه مالی، مالیات و محافظت از مشتریان. 
این کشورها با تغییراتی که در قانون خود داده اند و یا در بعضی موارد، با آگاه سازی کاربران، سعی در پایین آوردن خطرات احتمالی استفاده از این نوع پول ها داشته اند. 

نتیجه گیری

همان طور که اشاره شد، پول در طول تاریخ تطور و تغییراتی عمده را تجربه کرده است که مرحله نهایی آن در حال حاضر با ظهور جوامع اطلاعاتی و عصر مجازی، پول هایی است مجازی که پشتوانه آن تنها صادر کننده ایست که بخشی از بازارهای اقتصادی را در دست دارد و یا توانسته است به هر ترتیب ممکن اعتماد برخی کاربران را به دست آورد. 
از سوی دیگر در سال های اخیر بسیاری از کشورها به علت بی اعتمادی و ترجیخ به تغییر سبد ذخایر ارزش و مبادلات جهانی خود اقدام به کاهش دلار در این ذخایر و مبادلات کرده اند.
یکی از مهم ترین دلایل این امر، بحران اخیر امریکا و ترس از سوق های مکرر ارزش دلار به دلیل بدهی های بالای این کشور است. این تغییر در غالب موارد به سمت افزایش ذخایر طلا و مبادله با ارزهایی چون یورو و یوان بوده است. 
با توجه به آن که از مهم ترین کارکردهای پول مجازی، ذخیره ارزش و واسطه بودن مبادلات است، از این رو کشورها می توانند با استفاده از این ارز چجدید از یک سو ریسک سبد ذخایر بانک مرکزی خود را کاهش دهند و از سوی دیگر مبادلات جهانی با پول هایی مرضی الطرفین و مجازی را طراحی نمایند. 
تنها یک نکته باقی است که تکنولوژی اصلی بیت کوین یعنی اینترنت، به صورت انحصاری در اختیار کشوری چون آمریکا می باشد و لازم است در طراحی هر فرآیند و سناریو این مهم را در نظر گرفت.

نقش پیدایش پول های دیجیتال و مجازی در كاهش وابستگی به دلار در ایران
https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=61289