سامانه اعتبارسنجی مشتریان بانکی (بخش دوم)

یکسان سازی فرمت اطلاعات ورودی سیستم در بانک ها

هر یک از بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری از نرم افزارها و پایگاه داده های مختلف استفاده می کنند. همچنین هیچ کدام اطلاعات را با فرمت یکسان و مشابه نگهداری و پردازش نمی کنند. بنابراین ایجاد یک سیستم پشتیبان تصمیم مبدل جهت تبدیل فرمت های مورد استفاده توسط بانک ها به فرمت مورد استفاده در سامانه اعتبارسنجی یکی از پیش نیازهای فنی اساسی در عملیاتی کردن این سیستم می باشد تا اطلاعات بر اساس یک فرمت استاندارد وارد سیستم سنجش اعتبار شوند.
استفاده کنندگان می توانند از طریق رابط XML برای ارتباط کاملا خودکار و همچنین از طریق رابط HTML جهت ارتباط غیر مکانیزه به سیستم متصل شوند. اعضا و استفاده کنندگان سیستم به طور دوره ای باید اطلاعات مربوط به مشتریان و وضعیت قراردادهای آنان را در سیستم سنجش اعتبار به روزرسانی نمایند. 
به روزرسانی دوره ای تمامی اطلاعات، از اصول اساسی سیستم به شمار می آید. به روز رسانی داده ها از طریق بچ های (اطلاعات دسته ای) ماهیانه از طریق فرمت XML یا دستی امکان پذیر است. 
سیستم به صورت مکانیزه، اعتبار و درستی داده های ذخیره شده را بررسی می نماید. منابع قابل توجهی از اطلاعات اضافی را نیز می توان به سادگی به صورت دوره ای و یا از طریق بهره گیری از وب سرویس ها (به روزرسانی دور های یا تنها از طریق استعلام برخط در زمان ایجاد گزارش های اعتباری) در پایگاه داده اصلی ذخیره نمود.

گردش اطلاعات در سامانه اعتبارسنجی

داده های مورد نیاز سامانه از طریق تامین کنندگان اطلاعات و سایر پایگاه داده ها مانند شرکت پست، ثبت احوال و قوه قضاییه، جمع آوری و ذخیره می گردند. 
پس از پردازش، این اطلاعات در قالب گزارش اعتباری در اختیار استفاده کنندگان و مشتریان قرار می گیرد. در یک مدل ساده فرآیند سنجش اعتبار به این صورت می باشد که:
متقاضی به شعبه ای از یک بانک یا موسسه اعتباری مراجعه نموده و دریافت تسهیلات اعتباری را درخواست می کند. شعبه، جهت سنجش رفتار اعتباری و وضعیت عملکرد اعتباری او در سایر سازمان ها و نهادهای مرتبط، از شرکت سنجش اعتباری، استعلام می نماید. این درخواست می تواند از طریق اداره مرکزی موسسه (بانک) و یا مستقیما از طریق شعبه مذکور ارسال گردد. 
سیستم سنجش اعتبار، پس از وصول درخواست و با توجه به اطلاعاتی که از سایر منابع اطلاعاتی بیرونی گردآوری می کند، پردازش لازم را انجام داده و به صورت برخط پاسخ استعلام را ارسال می نماید. 
چنانچه درخواستی منجر به اخذ تسهیلات گردد، شعبه یا بانک عامل می بایست در فواصل زمانی مشخص، اطلاعات مربوط به بازپرداخت تسهیلات اخذ شده توسط مشتری را به صورت مکانیزه به شرکت سنجش اعتبار ارسال نماید تا این اطلاعات نیز بتواند مبنای رتبه اعتباری مشتری مذکور در آینده گردد. 
باتوجه به حجم تراکنش های اعتباری بانک ها و سایر موسسات اعتباری و همچنین تعداد شعب و موسسات استفاده کننده از سیستم و نیز منابع گوناگونی که مرجع اطلاعاتی این سیستم می باشند، پر واضح است که اعمال موفق چنین سیستم و سازوکاری با استفاده از بسترهای بانکداری و همچنین ابزارهای مدرن و به روز فناوری اطلاعات و ارتباطات ، خصوصا بستر وب و اینترنت، عجین می باشد. 
به عبارت دیگر، اعمال موفق نظام سنجش اعتبار در بستر بانکداری الکترنیکی مناسب امکان پذیر بوده و نظام بانکی در صورت ایجاد چنین بستری، سریع تر قادر خواهد بود تا از اثرات نظام سنجش اعتبار در ابعاد مختلف، از جمله تسریع و تسهیل اعطای تسهیلات اعتباری، بهبود و مهندسی فرهنگ اعتباری در جامعه، گسترش و توزیع عادلانه خدمات مالی در جامعه بهره مند شده و به عبارتی ساده تر شاهد عدالت در نظام بانکی خواهیم بود.

مطالعه موردی شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران، شرکت سنجش اعتبار در ایران

شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران به موجب مصوبه مورخ 27/6/1385 مجمع موسس در تاریخ 13/8/1385 به صورت سهامی خاص و با مساعدت بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی و مشارکت نهادهای پولی و سرمایه ای کشور، تاسیس و فعالیت خود را آغاز نموده است. 

بیانیه چشم انداز

تبدیل شدن به شرکتی منحصر به فرد، پیشرو، متعهد و قابل اعتماد در زمینه خدمات رتبه بندی اعتباری در راستای کمک به ایجاد یک محیط اعتباری شفاف در کشور.

بیانیه ماموریت

شرکت ماموریت دارد تا با ارائه اطلاعات پردازش شده بر توانایی مدیریت ریسک اعتباری اعضای خود بیفزاید. بنابراین شرکت خود را در برابر اعضایش متعهد می داند تا:

• عملیات شرکت بی طرفانه، مستقل و قابل اعتماد باشد
• از صحت و سازگاری اطلاعات اطمینان حاصل نماید
• از اطلاعات خصوصی و امنیت اطلاعات مشتریان حفاظت نماید

شرکت رتبه بندی اعتباری ایران، چهارمین شرکت سنجش اعتبار فعال طبق طبقه بندی بانک جهانی، را به عنوان شریک فنی بین المللی خود، انتخاب و در قالب قرارداد همکاری استراتژیک، در تلاش است تا دانش فنی اجرای سیستم سنجش اعتبار را در طول کشور اعمال نماید. 
اهم اقداماتی که در راستای اعمال این سیستم اجرا شده است به شرح زیر می باشد:

1. طراحی سیستم جامع سنجش اعتبار شامل ساختار داده، ساختار و معماری بانک اطلاعاتی، ساختار امنیتی، سازوکار ارتباطی و غیره
2. تدوین و تکمیل چهارچوب حقوقی و قانونی: 

سامانه اعتبارسنجی بانکی شرکت مشاوره رتبه بندی اعتبار ایران

همان طور که در این مقاله ذکر شد، کلیه اطلاعات جمع آوری شده از پایگاه داده های مختلف در سامانه اعتبارسنجی، ذخیره و پردازش می شوند. جریان و گردش اطلاعات در سامانه اعتبارسنجی شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران به شرح توضیح داده شده می باشد.
شرکت در راستای عملیاتی نمودن سامانه اعتبارسنجی، از ابتدای سال مالی 1388 اقدام به دریافت اطلاعات اعتباری مشتریان بانک های دولتی در سامانه نموده و بانک ها، اطلاعات اعتباری مشتریان خود را در دوره های زمانی یک ماهه در سامانه، به روزرسانی می نمایند؛ به طوری که تا انتهای سال 1388 بیش از 4 میلیون رکورد اطلاعات تسهیلات اعطایی بانک های دولتی در سامانه به روزرسانی شده و آماده دریافت گزارش می باشد.
همچنین در سال 1388 کلیه زیر ساخت های فنی و اطلاعاتی مورد نیاز در بانک ها فراهم شده و بانک های دولتی از شهریور ماه سال گذشته، اقدام به دریافت گزارش اعتباری مشتریان خود از سامانه نموده اند. 
در راستای تکمیل چهارچوب حقوقی و قانونی فعالیت شرکت، بانک مرکزی در سال گذشته موافقت اصولی خود را با فعالیت شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران در زمینه رتبه بندی و اعتبارسنجی در نظام بانکی صادر نمود. 
از سوی دیگر، با توجه به الزام پایگاه داده های بیرونی موجود در کشور به تأمین اطلاعات مورد نیاز سامانه اعتبارسنجی، مکاتبات، پیگیری ها و بررسی های کارشناسی مورد نیاز انجام شده که در آینده نزدیک زمینه ارتباط آنها با سامانه اعتبارسنجی فراهم می گردد.

گزارش های اعتباری سامانه اعتبارسنجی بانکی

حاصل تسهیم اطلاعات میان منابع اطلاعات بیرونی، اعضا و سامانه اعتبارسنجی گزارش هایی است که با درخواست کاربر، این اطلاعات پردازش شده تلفیق و با نام گزارش های اعتباری ارائه می گردند.
گزارش های اعتباری که بیانگر رفتار و وضعیت اعتباری اشخاص می باشد، کاربردهای گوناگونی در صنایع مختلف به همراه دارد. به عنوان نمونه بانک ها و موسسات مالی و اعتباری به منظور تسهیل در فرآیند اعطای تسهیلات، شناسایی ریسک مشتریان، آگاهی از احتمال نکول و پیش گیری از تخلفات به این گزارش ها مراجعه می نمایند .
شرکت های بیمه نیز این گزارش ها را در محاسبه ریسک بیمه ای شخص و جلوگیری از تخلفات و تقلبات رایج در بخش های مختلف بیمه به کار می برند . 
این گزارش ها، شرکت های لیزینگ را در شناسایی مشتریان خویش و کسب اطمینان از وصول تعهدات آنها یاری می رساند و همچنین اشخاص حقیقی و حقوقی نیز می توانند با دریافت و بررسی گزارش اعتباری خود به شناسایی موارد منفی و مثبت خویش در گزارش ها، پرداخته و در جهت بهبود آن اقدام نمایند.
همان طور که گفته شده گزارش های اعتباری محصول نهایی سامانه اعتبارسنجی می باشد که متشکل از انواع گوناگونی است:

1. گزارش اعتباری خام
2. گزارش اعتباری سوابق
3. گزارش اعتباری پایه
4. گزارش اعتباری استاندارد
5. گزارش اعتباری پیشرفته
6. گزارش اعتباری کامل

اطلاعات موجود در گزارش های اعتباری سامانه اعتبار سنجی موارد زیر را در بر می گیرد:

1. اطلاعات مثبت و منفی مشتریان
2. اطلاعاتی در خصوص اشخاص حقیقی و حقوقی
3. اطلاعات مرتبط با نقش های مختلف اشخاص: متقاضی اصلی، متقاضی فرعی، ضامن
4. اطلاعات تفصیلی در خصوص مراحل تسهیلات اشخاص حقیقی، مانند درخواست موجود و خاتمه عادی و خاتمه زودتر از موعد قرارداد، نحوه بازپرداخت و نکول وام
5. اطلاعاتی از تعهدات غیر مستقیم شخص
6. اطلاعاتی از استعلام های صورت گرفته از شخص
7. حاوی اطلاعاتی راجع به پرداخت قبوض آب، برق، خریدهای اعتباری و غیره
8. در دسترس بودن سابقه اعتباری 5 ساله در سیستم. حتی اگر بازپرداخت تسهیلات خاتمه یافته باشد، سایر اطلاعات در سیستم بایگانی می شود.
9. اطلاعاتی راجع به جنبه ها و عوامل ریسک مربوط به مشتری

سامانه گزارشگری بیمه ای

شرکت در راستای دستیابی به هدف خود در زمینه ارائه خدمات گزارشگری اعتباری به شرکت های بیمه، طراحی و اعمال سامانه گزارشگری بیمه ای را در اردیبهشت ماه سال 1388 به اتمام رسانیده و اولین نسخه آزمایشی آن در سایت اعتبارسنجی نصب گردیده است. 
با توجه به ابلاغ آیین نامه نظام سنجش اعتبار و توافقنامه منعقد میان وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل بانک مرکزی به شرکت های بیمه، چهارچوب های استاندارد ، دریافت و به روزرسانی اطلاعات اعتباری بیمه ای برای شرکت های بیمه ارسال گردیده و در سال 1389 اقدامات لازم در خصوص عملیاتی شدن آن صورت خواهد پذیرفت.

جمع بندی

یکی از اصلی ترین وظایف مدیران بانک ها مدیریت ریسک می باشد. بر همین اساس، از عمده ترین اهداف بانک ها، سنجش میزان ریسک اعتباری مشتریان در راستای به حداقل رساندن نکول ها و زیان های پیامد آنان است. 
در کشورهای توسعه یافته، ارائه دهندگان تسهیلات اغلب با اتکا به سنجش اعتبار و براساس برآورد ریسک مشتری (که برگرفته از عملکرد گذشته اعتباری وی می باشد) اقدام به تصمیم گیری در اعطای تسهیلات می نمایند. با وجود اینکه استفاده از سنجش اعتبار به دهه 1950 بر می گردد، اما استفاده از این تکنیک در دهه 1990 رونق فراوانی یافته و موجب انقلابی در صنعت خدمات مالی و افزایش کارایی و تسریع در اعطای تسهیلات شده است به طوری که در تحقیقات انجام شده اذعان شده است که بیش از 70 درصد از بانک ها بزرگ از نتایج نظام جامع و یکپارچه سنجش اعتبار برای اعطای تسهیلات به بنگاه های کوچک استفاده می نمایند.
در سال های اخیر کشورهای در حال توسعه نیز توجه ویژه ای را به استفاده از این تکنیک ها نموده اند و تمام تلاش خود را برای بهره گیری از آن با استفاده از کادر مجرب داخلی و مشاورین خارجی به کار گرفته اند. 
برای دستیابی به این مهم در ایران، شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران ضمن فراهم نمودن سامانه اعتبارسنجی در نظام بانکی و بیمه ای کشور مطابق با استانداردهای جهانی و با استفاده از توانمندی ها و ظرفیت های داخلی، این فرصت را فراهم نموده است تا فرآیند تسهیلات دهی، تسهیل و تسریع شود. 

به روزرسانی داده ها از سامانه اعتبارسنجی مشتریان بانکی و بیمه ای. مطالعه موردی: تجربه شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=147638