در اوایل قرن چهاردهم عده ای از صرافان شهر بروژ بلژیک در مقابل خانه شخصی به نام "واندر بورس" دور هم جمع می شدند و به داد و ستد کالا و پول می پرداختند.
بعدها به کلیه مکان هایی که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بود بورس می گفتند.
برخی معتقدند اندیشه ایجاد بورس به زمانی بر می گردد که تاجران اروپایی تصمیم گرفتند عده ای را در فعالیت خود شریک کنند تا با این روش زیان و یا سود احتمالی را با آن ها تقسیم کنند.
این تجربه به تدریج شکل رسمی تری به خود گرفت و به شکل شرکت های سهامی منجر شد.
به مرور با گسترش مبادلات، سرمایه و شرکای بیشتری مورد نیاز بود.
بنابراین مراکزی شکل گرفت تا بتوانند بین سرمایه گذاران و سرمایه پذیران ارتباط برقرار کنند و این مراکز در واقع همان بورس بود.
اولین بورس دنیا در قرن 17میلادی بانام کمپانی هند شرقی هلند در شهر آمستردام هلند تشکیل شد.
بورس اوراق بهادار تهران نیز در بهمن ماه سال 1346 تاسیس شد.
هر چه مطالعات و اقداماتی از چندین سال قبلش برای تاسیس بورس در ایران صورت گرفته شده است.
اولین سهم ورودی به بورس ایران بانک صنعت و معدن بود که در آن زمان بزرگ ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی محسوب می شد.
به مرور شرکت های دیگری نیز در بورس پذیرفته شدند.
تا قبل از انقلاب اسلامی سال 1357 تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به 105 بنگاه رسید.
پس از انقلاب با توجه به ادغام بانک ها وبیمه ها و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران برخی بنگاه ها از بورس خارج شده و تعداد شرکت های بورسی به 56 شرکت در سال 1367 کاهش یافت.
از آن زمان تاکنون بورس شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده است.
سرمایه گذاری و بورس
بورس اوراق بهادار به عنوان متولی جذب صحیح منابع مالی سرگردان، با جمع آوری نقدینگی جامعه و فروش سهام شرکت ها، ضمن به حرکت در آوردن چرخ های اقتصاد جامعه از طریق تامین سرمایه های مورد نیاز پروژه ها، کاهش دخالت دولت در اقتصاد و نیز افزایش درآمدهای مالیاتی، منابع اقتصادی چشمپیری به ارمغان می آورد و در کنار آن، اثرات تورمی ناشی از وجود نقدینگی در جامعه را نیز از بین می برد.
البته تمام این موارد در گرو یک بورس سازمان یافته و شفاف حاصل خواهد شد.
سرمایه گذاری در بورس به عنوان یک گزینه مناسب برای مردم در کشورهای پیشرفته محسوب می شود.
و درصد نسبتا بالایی از افراد در این کشورها دارای کد بورسی بوده و بازار مالی را در زمره گزینه های اصلی سرمایه گذاری خود قرار می دهند.
اما بازار سرمایه در کشورهای در حال توسعه هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود برسد.
مزایای بورس
از دیدگاه اقتصاد مزایای بورس را می توان به صورت زیر تشریح کرد:
- کنترل نقدینگی، تورم و همچنین کنترل حجم پول از طریق انتشار سهام، اوراق مسارکت، صکوک و ...
- جذب پس اندازهای کوچک و راکد برای بکارگیری در تامین مالی بنگاه ها
- توزیع عادلانه ثروت به واسطه مالکیت عمومی شرکت ها
- کمک به افزایش اشتغال، درآمد و تولید ناخالص داخلی
- ایجاد تعادل اقتصادی و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت
- افزایش نقد شوندگی ثروت افراد
- حفظ سرمایه در مقابل تورم
البته توجه به این نکته ضروری است، مزایای فوق تنها در صورتی می تواند در اقتصاد رخ دهد که بازار به میزان کافی توسعه یافته و شفاف باشد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان شفافیت مهم ترین رکن بازار سرمایه می باشد.
چگونه در بورس سرمایه گذاری کنیم
سرمایه گذاری به معنای از دست دادن ارزش یا منفعتی در زمان حال برای کسب ارزش یا منفعتی در زمان آینده است.
این مفهوم در بازار سرمایه نیز صدق می کند.
افراد با خرید اوراق از ارزش و منفعت فعلی پول خود می گذرند تا در آینده منفعتی را کسب کند.
نقد شوندگی سرمایه افراد در این بازار بسیار زیاد می باشد به طوری که در آینده در نگاه سرمایه گذار می تواند بسیار کوتاه باشد، یک یا چند روز، می تواند میان مدت باشد مثلا چند ماه و یا بلند مدت باشد.
اوراق بهادار هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد.
این اوراق معمولا می توانند عایدی را از دو طریق به صاحبان خود برساند.
قیمت این اوراق توسط معاملات روزانه بازار بورس تعیین می شود بنابراین تغییر قیمت این اوراق می تواند منفعت و یا زیان را در بر داشته باشد.
همچنین چون صاحبان این اوراق سهام دار و صاحب بنگاه محسوب می شوند، در صورت شرکت در مجمع سالیانه، می توانند متناسب با تعداد سهامشان از سود تقسیمی شرکت نیز بهره مند شوند.
به جز اوراق بهادار که اصلی ترین اوراق قابل معامله بورس می باشند اوراق اجاره، اوراق مشارکت و اوراق صکوک نیز می توانند در بازار بورس خرید و فروش شوند.
از یک دیدگاه می توان شرکت ها را به سهامی عام و سهامی خاص تقسیم کرد.
تنها شرکت های سهامی عام حق انتشار اوراق در بازار بورس را دارند.
این شرکت ها سرمایه خود را به قسمت های مساوی تقسیم می کنند.
هر یک از این قسمت های مساوی یک سهم نامیده می شود.
افراد با خرید تعدادی از سهام شرکت، سهامدار آن محسوب شده و در سود و زیاد آن شرکت سهیم خواهند بود.
بازار فرابورس نیز در کنار بازار بورس در ایران محل خرید و فروش اوراق می باشند.
از دید سرمایه گذاران تفاوت خاصی بین این دو بازار وجود ندارد.
معمولا پذیرش شرکت ها در بازار فرابورس با شرایط آسان تری صورت می پذیرد.
بازار فرابورس دارای دامنه نوسان قیمت و حجم مبنای متفاوتی نسبت به بازار بورس است.
در بازار بورس دامنه نوسان قیمت چهار درصد از قیمت پایه سهم می باشد.
قیمت پایه در واقع قیمت پایانی روز معاملاتی قبل می باشد که از میانگین وزنی معاملات آن روز به دست می آید.
این دامنه نوسان برای بازار فرابورس 5 درصد می باشد.
منظور از دامنه نوسان، حداکثر افزایش یا کاهشی است که قیمت سهام شرکت، در یک روز می تواند داشته باشد.
حجم مبنا در بازار فرابورس برای تمام نمادها یک می باشد این در حالی است که نمادهای بورسی برحسب میزان سرمایه خود دارای حجم مبنای متفاوتی هستند.
حجم مبنا چیست
حجم مبنا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتواند بر اساس سقف دامنه نوسان افزایش یا کاهش یابد.
بنابراین، در صورتی که تعداد سهام معامله شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.
روند حرکتی بازار توسط شاخص های بورس و فرابورس نشان داده می شوند.
کلمه شاخص به معنای نمودار، نشان دهنده یا نماینده می باشد.
شاخص ها بنابر احتیاج و یا کارایی مورد استفاده قرار می گیرند.
در بازار بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخص های متفاوتی مطرح است.
شاخص بورس و فرابورس، شاخص کل، شاخص صنعت، شاخص 50 شرکت فعال تر، شاخص 30 شرکت برتر و ... از جمله شاخص های کاربردی بازار بورس تهران می باشد.
از جمله شاخص های مطرح بورس های دنیا می توان به شاخص S&P بورس نیویورک، شاخص FTSE بورس لندن، شاخص TOPIX بورس توکیو، شاخص CAC بورس فرانسه و همچنین شاخص DAX آلمان اشاره کرد.
سرمایه گذاری در بورس همواره با ریسک رو به رو خواهد بود.
در یک تعریف بسیار ساده، ریسک احتمالی محقق نشده پیش بینی هاست.
بنابراین، در انتخاب یک دارایی مالی مثل سهام، توجه به اطلاعاتی که می تواند بر قیمت آن دارایی تاثیرگذار باشد، بسیار حائز اهمیت است، چون تصمیم گیری بر اساس اطلاعات می تواند تا حد زیادی ریسک سرمایه گذاری را کاهش دهد.
یکی از راه های کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس برای افرادی که تخصص و دانش کافی ندارند، خرید سهام صندوق های سرمایه گذاری فعال می باشد.
صندوق های سرمایه گذاری با استخدام افراد متخصص سبدهایی از سهام را تشکیل می دهند.
تنوع سهام در سبد این شرکت ها به گونه ایست که با کاهش ریسک به دنبال حداکثر نمودن بازدهی سبد سهام خود می باشند.
این نکته را نیز در نظر داشته باشید، یکی از پارامترهای مهم در دریافت وام و تسهیلات از بانک ها و موسسات مالی و اعتباری، داشتن شناسنامه اعتباری و امتیاز اعتباری بالا می باشد. جهت اطلاع از رتبه اعتباری خود می توانید از
سامانه اعتبارسنجی Mycredit (اعتبار من) استفاده کنید.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال دوم ، شماره چهارم ، دی و بهمن 1393 ، صفحات 28 و 29