همه چیز در رابطه با شناسنامه اعتباری

تسهیم اطلاعات اعتباری به چه معناست؟

تسهیم اطلاعات اعتباری که اصطلاحا آن را (Credit information sharing) نیز می نامند، به فرآیندی اطلاق می شود که در آن بانکها ، موسسات مالی و اعتباری و سایر اعتبار دهندگان اطلاعات مشتریانشان را به سامانه اعتبارسنجی ارسال می کنند. 
همچنین این اطلاعات می تواند با اطلاعات دیگری که از سوی سایر تامین کنندگان اطلاعات ارسال می شود، تسهیم شود و بانک ها را قادر سازد تا مطلع شوند که مشتریانشان تسهیلات دریافتی از انها را چگونه بازپرداخت می نمایند.
نتیجه این تسهیم اطلاعات در قالب گزارش اعتباری در دسترس بانک ها و موسسات مالی و اعتباری عضو سامانه قرار میگیرد. 

سامانه اعتبارسنجی ملی به چه معناست؟

سامانه ای است که با جمع آوری ، سامان دهی ، تلفیق ، تطبیق و پردازش اطلاعات اعتباری مشتریان این امکان را به بانک ها و موسسات مالی و اعتباری میدهد تا ضمن حضول شناخت مناسب از مشتری ، تصمیم سریع ، مناسب و کم ریسک و عادلانه ای را در اعطای تسهیلات اتخاذ نمایند. 

تسهیم اطلاعات اعتباری در ایران به چه منظور عملیاتی شده است؟

بسیاری از تسهیلات گیرندگان برای آنکه تسهیلات خود را به موقع بازپرداخت نمایند بسیار تلاش می کنند، اما متاسفانه برای این اقدامشان پاداشی در نظر گرفته نمی شود چرا که از این سابقه بازپرداخت مناسب هیچ اطلاعاتی در اختیار بانکها قرار نمی گیرد تا در هنگام گرفتن تسهیلات جدید از آن استفاده کنند. 
از سوی دیگر ، هر زمان که تسهیلات گیرندگان بازپرداخت بدهی هایشان را به تاخیر بیاندازند بانکها آنها را به پرداخت جریمه های تعیین شده ای مجبور می کنند.
تفکیک مشتریان خوش حساب و بد حساب از یکدیگر گام مهمی در راستای عدالت در توزیع منابع بانکی محسوب می شود. 
اطلاعات موجود در گزارش اعتباری سامانه اعتبارسنجی ملی به بانکها این اجازه را می دهد تا بین تسهیلات گیرنده با سابقه خوب و بد تمایز قائل شوند. 
شخصی که اقساط تسهیلاتش را با تاخیر پرداخت می کند هنگام مراجعه به شعب بانک ها، دیگر به راحتی قادر به دریافت تسهیلات جدید بدون آنکه آن بانک نسبت به آن شخص اطلاعاتی داشته باشد، نخواهد بود.
به این معنا که وقتی شخصی به یکی از شهب بانک های کشور مراجعه نموده و درخواست تسهیلات اعتباری می نماید، کاربر شعبه با ستعلام از سامانه اعتبارسنجی و دریافت گزارش اعتباری مشتری ، وضعیت اعتباری مشتری را در گزارش مشاهده نموده و تصمیم مناسب را اتخاذ خواهد نمود. 
حال اگر وضعیت بازپرداخت اقساط مشتری در تسهیلات دریافتی قبلی وی مناسب باشد، تسهیلات جدید را نیز راحت تر دریافت خواهد نمود و در صورتی که مشتری در بازپرداخت اقساط تسهیلات اعتباری قبلی خود رفتار مناسبی نداشته باشد و یا در گزارش اعتباری وی شواهدی از سوابق منفی مشاهده شود ، این امر موجب خواهد شد تا بانک تدابیری در خصوص ارائه تسهیلات جدید به وی اتخاذ نماید. 
شناسنامه اعتباری (credit report) چیست؟
یک شناسنامه اعتباری ، گزارشی است که توسط سامانه اعتبارسنجی تولید و ارائه می شود. گزارش های اعتباری سامانه اعتبارسنجی ، اطلاعات زیر را در اختیار بانک ها و موسسات مالی و اعتباری قرار می دهند:

• ترسیم کامل وضعیت اطلاعات هویتی مشتری در بانک های مختلف بر مبنای تاریخ بروزرسانی اطلاعات در هر بانک
• تشریح کامل روند بازپرداخت کلیه تسهیلات دریافتی مشتری در کل نظام بانکی کشور به تفکیک هر قرارداد (خاتمه یافته یا در جریان)
• ترسیم وضعیت تعهدات آتی مشتری
• ترسیم وضعیت تعهدات سر رسید گذشته و معوق مشتری
• ترسیم وضعیت تعهدات غیر مستقیم مشتری
• فراهم نمودن امکان اخذ گزارش کامل وضعیت اعتباری ضامنین قراردادهای مختلف مشتری
• ارائه گزارش به روز آمار مراجعات مشتری به بانک های مختلف تحت عنوان گزارش آمار استعلام
• ارائه گزارش تفصیلی در خصوص تغییرات اطلاعات مهم مرتبط با مشتری مانند تغییرات اطلاعات آدرس مشتری در بانک های مختلف ، تغییرات مربوط به اطلاعات هویتی ، تغییرات مربوط به انواع وضعیتهای منفی مرتبط با مشتری و ...
• متصل بودن کلیه موارد فوق الذکر به یک شناسه منحصر بفرد ملی
• فراهم بودن امکان اخذ استعلام و دریافت گزارش اعتباری در خصوص کلیه ذینفعان یک درخواست اعتباری ( به عنوان مثال استعلام در خصوص وضعیت اعتباری سهامداران ، مدیران و ...)
• فراهم بودن امکان اتصال سامانه به سایر بانک های اطلاعاتی موجود در کشور جهت درج سوابق منفی مشتری مانند مالیاتی ، ورشکستگی ، چک برگشتی ، ضمانتنامه ها ، LC ها و ...

رتبه اعتباری (Credit Scoring) چیست ؟

رتبه اعتباری ، مقیاسی برای محاسبه ریسک اعتباری است که با استفاده از فرمول های استانداردی از گزارش اعتباری استخراج و محاسبه میشود.
رتبه اعتباری مناسب در نتیجه پرداخت به موقع صورتحساب ها و تسهیلات دریافتی حاصل میشود. از سویی دیگر ، یک رتبه اعتباری نامناسب در نتیجه تاخیر در باز پرداخت تسهیلات اعتباری ، سابقه منفی از جمله ورشکستگی ، سابقه چک برگشتی ، داشتن سابقه منفی در زمینه بدهی مالیاتی و داشتن سابقه منفی در بانک اطلاعاتی سازمان های بیرونی تامین اطلاعات سامانه مشخص میگردد. 

آیا بانک ها در ارتباط با چگونگی پرداخت تسهیلات به همدیگر اطلاع میدهند؟

بله . اگر شما به عنوان مثال تسهیلاتی در بانکی داشته باشید این بانک اطلاعات تسهیلاتی شما را باتمام بانک ها تسهیم کرده و به اشتراک میگذارد. 
در حال حاضر در ایران طبق ایین نامه نظام سنجش اعتبار و بخشنامه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ، همه بانک ها موظف به در اختیار قرار دادن اطلاعاتی تسهیلاتی مشتریانشان در سامانه اعتبارسنجی شرکت مشاوره رتبه بندی ایران هستند.
رتبه اعتباری ، مقیاسی برای محاسبه ریسک اعتباری است که با استفاده از فرمول های استانداردی از گزارش اعتباری استخراج و محاسبه میشود. 

چه اطلاعات منفی دیگری از منابع اطلاعاتی کشور و همچنین بانک ها با یکدیگر تسهیم میشود؟

چک های برگشتی یکی از اطلاعات منفی مشتریان است که در سامانه اعتبارسنجی به اشتراک گذاشته میشود. البته در جمهوری اسلامی ایران ، طبق قانون این اطلاعات در اختیار بانک مرکزی بوده و از این طریق در اختیار سامانه قرار میگیرد. 
مطابق آئین نامه نظام سنجش اعتبار سازمان ، سازمان مالیاتی ، مراجع صالح قضایی ، اداره کل ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی ، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ، سازمان ثبت احوال ، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکتهای بیمه نیز از جمله تامین کنندگان اطلاعات سامانه اعتبارسنجی ملی محسوب میشوند. 

اگر شما یک وام گیرنده خوب باشید، این موضوع چه مزیت هایی را برای شما در بردارد؟

اگر شما اقساط تسهیلاتی را که دریافت کرده اید بطور منظم و به موقع پرداخت نمایید، این اطلاعات در اختیار تمام بانک ها قرار میگیرد. این اطلاعات به عنوان جنبه مثبت رفتار اعتباری شما محسوب شده و در رتبه اعتباری شما موثر است. 
در واقع شما با اصلاح رفتارتان، نوعی وثیقه شهرتی (Reputational Collateral) را ایجاد می دهید که بر اساس آن بانک ها می توانند شرایط دریافت تسهیلات برای مشتری را تسهیل نمایند.

آیا برای اینکه اطلاعات مثبت شما تسهیم شود باید درخواست داده شود؟

بانک ها و دیگر تامین کنندگان اطلاعات از گزارش های اعتباری در بخشی از فرآیند تصمیم گیری برای اعطای تسهیلات استفاده میکنند. 
داشتن نیمی از اطلاعات می تواند ریسک مشتری را بالا برد پس هم داشتن اطلاعات مثبت و هم منفی برای تصمیم گیری ضروری است. 
برای همین است که اکثر مشتریان علاقمند به دریافت گزارش اعتباری مثبت خود هستند. اگر بانکی اعلام کند که سابقه اعتباری مشتری خوب است، مشتری می تواند از  مزایای آن بهره مند گردد و در نتیجه فعالیت تجاریش تسهیل میگردد و بنابراین خواهد توانست با مراجعه به بانکهای دیگر به دنبال شرایط بهتری برای گرفتن تسهیلات باشد. 
با امضای توافقنامه به اشتراک گزاری اطلاعات در هنگام دریافت تسهیلات، شما می توانید از این مزایا بهره مند شوید. 

بانک ها چگونه اطلاعات را تسهیم میکنند؟

بانک ها باید اطلاعات مشتریان را به صورت ماهیانه به سامانه اعتبارسنجی ارسال نمایند. این اطلاعات به روز شده و تغییرات مورد نظر در اطلاعات قبلی اعمال میگردد. 
بانک های عضو برای اعطای تسهیلات از گزارش های این سامانه استفاده میکنند. طبق ایین نامه نظام سنجش اعتبار دیگر پایگاه های اطلاعاتی نیز باید اطلاعات اشخاص را به سامانه ارسال نمایند. 
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مقام ناظر فعالیت سامانه ، نظارت های لازم را در این خصوص اعمال می نماید. 

آیا شما می توانید به محتوای شناسنامه اعتباری اعتراض نمایید؟

مشتریان حق دارند در صورت مشاهده در گونه مغایرتی در محتوای اطلاعاتی شناسنامه اعتباری خود نسبت به آن اعتراض نمایند. فرآیند موضوع به این نحو است که اعتراض دریافتی از طریق کاربر شعبه به نماینده بانک و در نهایت به نماینده سامانه اطلاع داده شده و نماینده سامانه با پیگیری موضوع در صورت صحیح بودن ادعاء ، زمینه اصلاح آن را در سامانه از طریق بانک ارسال کننده اطلاعات فراهم می نماید.

اطلاعات منفی مشتریان تا چند سال در شناسنامه اعتباری می ماند؟

معمولا اطلاعاتی تسهیلاتی مشتریان بین 5 تا 7 سال در کشور های مختلف ، حتی بعد از اتمام تسهیلات در سامانه می ماند. این مدت به این معنا نیست که مشتری نمیتواند تسهیلات دریافت نماید ، این موضوع به این معنا است که در مدت 5 تا 7 سال ، تمام رفتار اعتباری و اجتماعی مشتریان بر رتبه ملی آن ها تاثیر می گذارد.
آیا من باید اغلب شناسنامه اعتباریم را چک کنم ؟ 
سوابق اعتباری شما نقش بزرگی را در هنگام درخواست برای گرفتن انواع تسهیلات اعتباری یا وام بازی میکند. در اکثر کشورها قانون به افراد جامعه این اجاره را داده است تا شناسنامه اعتباری خود را از سامانه دریافت کنند. 
از آنجا که این گزارشها در تصمیم بانک ها نسبت به شما بسیار مهم است بنابراین به روز رسانی اطلاعات و اطمینان از صحت آن برای شما بسیار مهم است. 
همچنین شما انتظار دارید خطاهای احتمالی در شناسنامه اعتبار شما جهت جلوگیری از تصمیم نادرست هنگام دادن درخواست اعتباری اصلاح شود. 

چه اطلاعاتی در گزارشهای اعتباری نمی آید ؟

اطلاعات مربوط به نژاد ، علایق مذهبی ، سابقه بیماری ، شیوه زندگی شخصی ، اولویت های سیاسی ، اسامی دوستان ، سوابق کیفری ، میزان درآمد و گردش حساب مشتری ، فهرست دارایی ها شخص و دیگر اطلاعاتی که جزو سوابق محرمانه اشخاص تلقی میشود در سامانه جمع آوری نمیشود. 

برنامه آینده تسهیم اطلاعات اعتباری در ایران چیست؟

جمع آوری اطلاعات از جمله نحوه پرداخت قبوض آب ، برق ، گاز و تلفن و... سازمان ثبت احوال ، سازمان امور مالیاتی ، اداره کل  ثبت شرکتها ، نیروی انتظامی ، شرکتهای بیمه و ... میتواند به بانک ها در شماخت رفتار اعتبرای شما کمک نماید. 
جمع آوری اطلاعات مثبت و منفی و اضافه شدن اطلاعات پایگاه داده های بیرونی تصویر مناسبی از مشتری را نمایان میکند. 
از زمانی که سامانه اعتبارسنجی ملی راه اندازی گردید اطلاعات به سامانه منتقل شد تا تصمیم گیری اعتباری بانکها جهت کاهش هزینه ها و مطالبات معوق و افزایش سرعت در اعطای تسهیلات تاثیرگذار باشد. این موضوع، خبر بسیار خوبی برای بانکها و مشتریان است. 

چه مواردی به عنوان سابقه یا اطلاعات منفی در شناسنامه می آید؟

اطلاعات منفی شامل اطلاعاتی از قبیل وضعیت منفی بازپرداخت صورت حساب های شخص از جمله قبوض اب و برق و گاز و تلفن ، سابقه چک برگشتی ، سابقه منفی بدهی مالیاتی موارد اثبات شده از جعل تقلب و احکام دادگاهی ، اعلام ورشکستگی و تخلفات مالیاتی و بیمه ای ، تاخیر در بازپرداخت بدهی ها و ... میباشد. 

چه اطلاعاتی در شناسنامه اعتباری درج میشود؟

اطلاعات شخصی شامل:

• اطلاعات سابقه منفی ورشکستگی و مالیاتها، این اطلاعات از پایگاه داده های عمومی ارسال میشود. 
• اطلاعات خاص در مورد هر یک از تسهیلات اعتباری دریافتی مانند افتتاح حساب ، مبلغ وام ، نحوه پرداخت اقساط وام در طول یک سال گذشته در گزارشهای اعتباری موجود است. این اطلاعات از طریق بانک هایی که از آنها تسهیلات دریافت نموده اید به این سامانه ارسال شده و بصورت ماهیانه به روز رسانی میشود. 
• آمار استعلام های صورت گرفته از شما از سامانه اعتبارسنجی در طول یکسال گذشته
• نام و نام خانوادگی و آخرین آدرس ، شماره تماس ، کد ملی ، تاریخ تولد ، جنسیت.

این اطلاعات از درخواست های شما برای تسهیلات استخراج میشود، بنابراین صحت این اطلاعات به دقت و کامل بودن درخواستی که به هنگام تقاضا پر می کنید ارتباط دارد. 

منبع : ماهنامه اعتبارسنجی ، سال اول ، شماره هفتم ، آبان 1392