ضمانت‌نامه‌های بانکی اسناد مالی هستند که بانک به درخواست افراد حقیقی یا حقوقی صادر می‌کند. این ضمانت‌نامه‌ها به بانک این تعهد را می‌دهند که در صورت عدم انجام تعهدات یا پرداخت دیون از سوی متقاضی، مبلغ مشخصی را به ذینفع (کارفرما) پرداخت کند. بانک این تعهد را با رعایت آیین‌نامه‌های مربوطه انجام می‌دهد و در صورت درخواست ذینفع، مبلغ تعیین‌شده در ضمانت‌نامه به وی پرداخت می‌شود. در این فرآیند، انجام
دقیق از متقاضی می‌تواند به بانک‌ها کمک کند تا خطرات احتمالی را شناسایی کرده و تصمیمات بهتری در خصوص صدور ضمانت‌نامه اتخاذ نمایند.
| ارکان ضمانت‌نامه |
شرح |
| مشخصات کامل و نشانی مضمون‌عنه |
شامل اطلاعات دقیق درباره فرد یا شرکتی که ضمانت‌نامه به نفع آن صادر می‌شود. |
| مشخصات کامل مضمون‌له |
مشخصات ذینفع یا گیرنده ضمانت‌نامه که حق دریافت مبلغ ضمانت‌نامه را خواهد داشت. |
| نام بانک و شعبه صادرکننده |
نام بانک و شعبه‌ای که ضمانت‌نامه را صادر کرده است. |
| تاریخ صدور ضمانت‌نامه |
تاریخ دقیق صدور ضمانت‌نامه که نشان‌دهنده شروع اعتبار آن است. |
| موضوع قرارداد |
توضیحی درباره موضوع اصلی قرارداد یا تعهدات مرتبط با ضمانت‌نامه. |
| شماره ضمانت‌نامه |
شماره منحصر به فردی که به‌عنوان شناسه ضمانت‌نامه استفاده می‌شود. |
| مدت زمان اعتبار ضمانت‌نامه |
مدت زمانی که ضمانت‌نامه معتبر است و پس از آن اعتبار آن پایان می‌یابد. |
| مبلغ ضمانت‌نامه |
مبلغ تعیین‌شده در ضمانت‌نامه که باید به‌صورت عددی و نوشتاری (به |
کاربردهای ضمانت نامه بانکی
ضمانت‌نامه بانکی ابزاری است که در موقعیت‌های مختلف برای تضمین انجام تعهدات مالی و اجرایی به کار می‌رود. بسته به نیاز و نوع قرارداد، انواع مختلف ضمانت‌نامه‌های بانکی صادر می‌شوند. در اینجا به برخی از کاربردهای رایج ضمانت‌نامه‌های بانکی اشاره می‌کنیم:
1. ضمانت‌نامه بانکی برای خروج از کشور
این نوع ضمانت‌نامه برای مشمولین نظام وظیفه ضروری است. افراد در حال خدمت برای خروج از کشور باید ضمانت‌نامه‌ای به نفع معاونت سازمان نظام وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دریافت کنند. این ضمانت‌نامه معمولاً برای تسهیل در خروج از کشور در دوران خدمت سربازی صادر می‌شود.
برای درخواست ضمانت‌نامه بانکی برای خروج از کشور، افراد باید مبلغ مربوطه را در سایت خدمات نظام وظیفه واریز کرده و مراحل تکمیل اطلاعات را انجام دهند.
2. ضمانت‌نامه بانکی برای وام
زمانی که افراد به وام نیاز دارند، برای تضمین بازپرداخت آن، بانک‌ها ضمانت‌نامه‌ای به نفع دستگاه‌های اجرایی یا بانک‌های دیگر صادر می‌کنند. این ضمانت‌نامه‌ها برای تأمین امنیت مالی و تضمین بازپرداخت وام به ذینفع ارائه می‌شوند.
ضمانت‌نامه‌های بانکی برای وام باید توسط بانک‌های معتبر تایید شده و معمولاً در صورتی صادر می‌شوند که فرد مضمون‌عنه توانایی پرداخت را داشته باشد.
3. ضمانت‌نامه بانکی برای شرکت در مناقصه
شرکت‌ها برای تضمین اعتبار خود در مناقصات، نیاز به ارائه اسناد مختلف دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ضمانت‌نامه بانکی برای شرکت در مناقصه است. این ضمانت‌نامه تنها برای مدت برگزاری مناقصه معتبر است و نمی‌توان آن را تمدید کرد.
ضمانت‌نامه بانکی برای شرکت در مناقصه نشان‌دهنده تضمین مالی شرکت است و اعتبار آن برای مدت کوتاهی محدود به زمان مناقصه است.
4. ضمانت‌نامه بانکی برای وثیقه دادگاه
این نوع ضمانت‌نامه برای ارائه وثیقه در دادگاه‌ها و مراجع قضائی صادر می‌شود. افرادی که نیاز به ارائه وثیقه برای پرونده‌های قضائی دارند، می‌توانند از ضمانت‌نامه بانکی برای تضمین بازپرداخت خسارت‌های مالی استفاده کنند.
ضمانت‌نامه‌های بانکی برای وثیقه دادگاه به نفع مراجع قضائی صادر می‌شوند و از آن‌ها برای تضمین پرداخت خسارت یا تضمین اجرای حکم قضائی استفاده می‌شود.
5. ضمانت‌نامه بانکی برای ویزای شینگن
برای سفر به کشورهای عضو شینگن و مهاجرت به آن‌ها، افراد ممکن است به ضمانت‌نامه بانکی نیاز داشته باشند. این نوع ضمانت‌نامه برای تسهیل فرآیند درخواست ویزای شینگن به کار می‌رود و معمولاً برای تضمین بازگشت فرد پس از پایان مدت اقامت در کشور مقصد صادر می‌شود.
افراد برای دریافت این ضمانت‌نامه باید مراحل مختلفی شامل پر کردن فرم‌ها، تهیه مدارک مورد نیاز و حضور در سفارت را طی کنند.
ضمانت‌نامه‌های بانکی کاربردهای متنوعی دارند و می‌توانند در انواع مختلف قراردادها و معاملات برای تضمین تعهدات مالی و اجرایی به کار روند.
انواع ضمانت نامه های بانکی کدامند
ضمانت نامه بانکی برای مزایده
ضمانت‌نامه بانکی برای مزایده سندی است که برای تضمین حضور شرکت‌کنندگان در مناقصه‌ها و مزایده‌ها صادر می‌شود. این ضمانت‌نامه‌ها برای اطمینان از تعهد شرکت‌کنندگان به ادامه فرآیند مزایده و عدم انصراف از آن در نظر گرفته می‌شوند. در واقع، با ارائه این ضمانت‌نامه، شرکت‌کننده تضمین می‌کند که در صورتی که برنده مناقصه شود، قادر به انجام تعهدات خود خواهد بود و از رقابت خارج نمی‌شود.
در صورتی که فرد یا شرکت ضمانت‌نامه بانکی ارائه ندهد، از شرکت در مزایده یا مناقصه حذف خواهد شد. مبلغ این ضمانت‌نامه‌ها معمولاً معادل ۵ درصد از قیمت پایه مزایده است. برای جابه‌جایی مبالغ بالا در مزایده‌ها، استفاده از چک رمزدار نیز رایج است تا امنیت مالی فرآیند حفظ شود.
ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت
ضمانت‌نامه بانکی تعهد پرداخت، به‌ویژه در شرایطی که فردی وام یا تسهیلاتی از بانک دریافت کرده باشد، صادر می‌شود. این ضمانت‌نامه به‌منظور اطمینان از بازپرداخت وام توسط وام‌گیرنده به ذینفع (وام‌دهنده) ارائه می‌شود.
با صدور این ضمانت‌نامه، بانک متعهد می‌شود که در صورت عدم پرداخت اقساط از سوی وام‌گیرنده، مبلغ وام را به ذینفع پرداخت خواهد کرد. دریافت ضمانت‌نامه بانکی به‌عنوان جایگزینی برای سفته یکی از روش‌های رایج برای تضمین بازپرداخت وام است. این نوع ضمانت‌نامه به وام‌دهندگان اطمینان می‌دهد که در صورت عدم پرداخت اقساط از سوی وام‌گیرنده، همچنان توانایی دریافت مبلغ وام را خواهند داشت.
ضمانت نامه گمرکی
ضمانت‌نامه گمرکی از سوی واردکنندگان برای تضمین پرداخت حقوق گمرکی کالاها در هنگام ورود به کشور صادر می‌شود. این نوع ضمانت‌نامه تضمین می‌کند که واردکننده تمامی تعهدات مالی خود را در موعد مقرر انجام خواهد داد.
علاوه‌بر این، ضمانت‌نامه گمرکی می‌تواند در موقعیت‌هایی مانند نمایشگاه‌های بین‌المللی یا واردات موقت تجهیزات خاص برای پروژه‌ها نیز کاربرد داشته باشد. در این موارد، واردکننده به‌جای پرداخت حقوق گمرکی، درخواست صدور این ضمانت‌نامه را به گمرک کشور میزبان می‌دهد. در صورتی که کالا طبق زمان‌بندی مشخص شده از کشور خارج نشود یا عوارض گمرکی پرداخت نشود، گمرک کشور میزبان حق دارد مبلغ ضمانت‌نامه را از واردکننده دریافت کند.
ضمانت‌نامه پیش‌پرداخت
ضمانت‌نامه پیش‌پرداخت یکی از ابزارهای مهم در قراردادهای پیمانکاری است که به‌منظور اطمینان از استفاده صحیح پیمانکار از پیش‌پرداخت‌های دریافتی، به کارفرما ارائه می‌شود. در بسیاری از پروژه‌های بزرگ، کارفرما معمولاً بخشی از مبلغ قرارداد را به‌عنوان پیش‌پرداخت به پیمانکار می‌پردازد تا او بتواند منابع و مصالح مورد نیاز برای شروع و ادامه پروژه را تامین کند. این پیش‌پرداخت به پیمانکار کمک می‌کند تا فرآیند اجرایی پروژه را آغاز کند و به موقع پیش برود.
با این حال، کارفرما برای اطمینان از اینکه پیمانکار از این وجوه صرفاً برای اهداف پیش‌بینی‌شده در قرارداد استفاده می‌کند، از پیمانکار ضمانت‌نامه‌ای دریافت می‌کند. این ضمانت‌نامه، که معمولاً بین ۵ تا ۳۰ درصد از ارزش کل قرارداد است، به‌عنوان پشتوانه‌ای برای تضمین حسن انجام کار و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده از پیش‌پرداخت عمل می‌کند.
نکته قابل توجه این است که مبلغ ضمانت‌نامه با پیشرفت پروژه و انجام بخش‌هایی از کار کاهش می‌یابد. این کاهش مبلغ ضمانت‌نامه، به‌طور طبیعی با تکمیل مراحل مختلف پروژه و اثبات حسن نیت پیمانکار در استفاده از منابع، انجام می‌شود. این سازو کار به کارفرما اطمینان می‌دهد که منابع مالی پروژه به‌درستی مدیریت و صرف اهداف پروژه خواهند شد.
ضمانت نامه استرداد کسور وجه‌الضمان
ضمانت نامه استرداد کسور وجه‌الضمان یکی از مهم‌ترین ابزارها در قراردادهای پروژه‌ای است که برای اطمینان از اتمام صحیح و به‌موقع پروژه‌ها به کار می‌رود. در این نوع قراردادها، کارفرما بخشی از مبلغ پرداخت‌های میانی به پیمانکار را به‌عنوان ضمانت نزد خود نگه می‌دارد. این مبلغ معمولاً بین ۵ تا ۱۰ درصد از هر پرداخت میانی است.
هدف از این ضمانت نامه، ایجاد اطمینان برای کارفرما است تا پیمانکار پروژه را به‌طور کامل و طبق استانداردهای مشخص شده به اتمام برساند. پس از اتمام پروژه و تایید حسن انجام کار توسط مهندس ناظر، کارفرما موظف است مبلغ کسرشده را به پیمانکار برگرداند.
این نوع ضمانت‌نامه می‌تواند برای هر دو طرف قرارداد، یعنی پیمانکار و کارفرما، اطمینان بیشتری در زمینه انجام پروژه‌های پیچیده و بزرگ ایجاد کند. برای پیمانکار، این روند باعث می‌شود تا اطمینان حاصل کند که کارفرما هیچ‌گونه نگرانی نسبت به کیفیت و زمان‌بندی پروژه ندارد و به‌موقع مبلغ مورد نظر را به وی باز می‌گرداند. در عین حال، برای کارفرما، این ضمانت باعث می‌شود تا از بروز هرگونه قصور در تکمیل پروژه جلوگیری کند.
با استفاده از این سازوکار، هر دو طرف به توافقی متعهدانه در جهت منافع مشترک دست می‌یابند که نهایتاً منجر به ایجاد روابط کاری بلندمدت و پایدار می‌شود.
نکات اساسی در خصوص ضمانت‌نامه بانکی
مدت اعتبار ضمانت‌نامه بانکی
ضمانت‌نامه بانکی معمولاً برای مدت زمان معینی صادر می‌شود که در طی این دوره، بانک مسئولیت اجرای تعهدات خود را بر عهده دارد. در صورتی که در این بازه زمانی، طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکنند، بانک موظف به پرداخت مبلغ ضمانت به ذینفع خواهد بود. پس از پایان تاریخ اعتبار تعیین‌شده، ضمانت‌نامه به‌طور خودکار فاقد اعتبار شده و دیگر هیچ تعهدی بر عهده بانک نخواهد بود.
مبلغ ضمانت‌نامه بانکی
مبلغ ضمانت‌نامه باید به‌طور دقیق و شفاف تعیین گردد. این مبلغ معمولاً به‌عنوان درصدی از ارزش قرارداد یا پروژه محاسبه می‌شود. در تعیین این مقدار، عوامل مختلفی همچون ریسک‌های مالی پروژه و توان اجرایی طرفین باید مد نظر قرار گیرد. در صورت بروز هرگونه مشکل مالی، ذینفع باید قادر به دریافت مبلغ ضمانت باشد.
انتقال ضمانت‌نامه
ضمانت‌نامه بانکی معمولاً غیرقابل انتقال است و تنها شخص یا سازمانی که نام آن در ضمانت‌نامه ذکر شده، می‌تواند از آن بهره‌برداری کند. با این حال، در برخی موارد خاص و با توافق طرفین قرارداد، امکان انتقال ضمانت‌نامه وجود دارد.
تعهدات و حقوق طرفین در ضمانت‌نامه بانکی
تمام شرایط و الزامات مرتبط با ضمانت‌نامه باید به‌وضوح در قرارداد اصلی ذکر شود. طرفین باید کاملاً از حقوق و تعهدات خود آگاه باشند. به‌ویژه در ضمانت‌نامه‌های مربوط به حسن‌انجام‌تعهدات، شرایطی که موجب مطالبه مبلغ ضمانت‌نامه توسط ذینفع می‌شود، باید به‌طور دقیق و شفاف بیان گردد.
وثیقه مورد نیاز برای صدور ضمانت نامه بانک
برای صدور ضمانت‌نامه بانکی، بانک نیازمند دریافت وثیقه‌هایی است که امنیت لازم برای بازپرداخت مبلغ ضمانت را تامین کنند. این وثیقه‌ها بسته به نوع قرارداد و شرایط متعهد، می‌توانند از انواع مختلفی باشند. در ادامه، به انواع رایج وثیقه‌های مورد نیاز برای صدور ضمانت‌نامه بانک اشاره می‌کنیم:
- سپرده بلندمدت: پولی که به‌صورت بلندمدت در بانک گذاشته شده باشد. این سپرده‌ها می‌توانند به ارز خارجی یا ریالی باشند و بانک به‌عنوان وثیقه از آن استفاده می‌کند.
- سفته: سندی است که تعهد به پرداخت مبلغی مشخص از طرف متعهد به گیرنده در تاریخ معین می‌دهد. این سند یکی از اشکال رایج وثیقه در ضمانت‌نامه‌ها است.
- چک: چک نیز به‌عنوان یکی از وثیقه‌ها در نظر گرفته می‌شود. این سند دستور پرداخت مبلغ مشخصی از حساب صادرکننده به گیرنده را می‌دهد و به‌عنوان پشتوانه ضمانت‌نامه استفاده می‌شود.
- اموال غیرمنقول: در صورت عدم توانایی متعهد به انجام تعهد های خود، اموال غیرمنقول نظیر ملک می‌توانند به‌عنوان وثیقه برای صدور ضمانت‌نامه استفاده شوند.
- اوراق مشارکت: این اوراق، که نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری در پروژه‌های خاص هستند، می‌توانند به‌عنوان وثیقه برای ضمانت‌نامه‌های بانکی به کار روند.
- سهام: سهم‌های مالکیت در شرکت‌ها نیز از دیگر وثیقه‌هایی هستند که در صدور ضمانت‌نامه‌های بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- ضمانت‌نامه‌های بانک‌های داخلی یا خارجی: گاهی اوقات، بانک‌ها از بانک‌های داخلی یا خارجی دیگر ضمانت می‌گیرند تا اعتبار مورد نیاز برای صدور ضمانت‌نامه را فراهم کنند.
- رسید انبارهای عمومی کالا: این رسیدها سندی هستند که نشان می‌دهند کالاهایی با ارزش در انبارهای عمومی نگهداری می‌شوند و می‌توانند به‌عنوان وثیقه استفاده شوند.
- کشتی یا هواپیما: وسایل نقلیه‌ای نظیر کشتی یا هواپیما نیز از جمله وثیقه‌هایی هستند که در برخی شرایط برای صدور ضمانت‌نامه بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در صورتی که متعهد نتواند تعهدات خود را به انجام برساند، بانک می‌تواند با استفاده از این وثیقه‌ها خسارت خود را جبران کند و از آن‌ها به‌عنوان پشتوانه مالی بهره‌برداری کند.
سخن پایانی
ضمانت‌نامه‌های بانکی ابزارهای مهمی برای ایجاد اطمینان و امنیت در قراردادهای مختلف هستند. این اسناد مالی علاوه بر تضمین انجام تعهدات مالی و اجرایی، می‌توانند در شرایط خاصی، همچون وام‌ها، مناقصات، یا حتی خروج از کشور، استفاده شوند. هرگونه سوء تفاهم یا عدم اجرای تعهدات می‌تواند پیامدهای سنگینی برای طرفین داشته باشد، لذا آگاهی از ارکان و جزئیات ضمانت‌نامه‌های بانکی برای هر دو طرف قرارداد اهمیت بسیاری دارد. با رعایت اصول قانونی و آگاهی از شرایط این اسناد، می‌توان از بروز مشکلات جلوگیری کرده و همکاری‌های تجاری و مالی را به شکلی مطمئن و کارآمد پیش برد.
سوالات متداول
ضمانت‌نامه بانکی چیست؟
ضمانت‌نامه بانکی یک سند مالی است که بانک به درخواست افراد یا شرکت‌ها صادر می‌کند تا در صورت عدم انجام تعهدات مالی از سوی متعهد، مبلغ مشخصی را به ذینفع پرداخت کند.
چگونه می‌توانم ضمانت‌نامه بانکی برای خروج از کشور دریافت کنم؟
برای دریافت ضمانت‌نامه بانکی جهت خروج از کشور، باید مبلغ مربوطه را در سایت خدمات نظام وظیفه واریز کرده و مراحل تکمیل اطلاعات را انجام دهید.
ضمانت‌نامه بانکی برای شرکت در مناقصه چیست؟
این نوع ضمانت‌نامه به‌عنوان تضمینی برای حضور و تعهد در فرآیند مناقصه صادر می‌شود و اعتبار آن فقط برای مدت زمان برگزاری مناقصه است.
آیا ضمانت‌نامه بانکی قابل انتقال است؟
به‌طور معمول، ضمانت‌نامه بانکی غیرقابل انتقال است، مگر اینکه طرفین قرارداد به توافق برسند.
چه وثیقه‌هایی برای صدور ضمانت‌نامه بانکی مورد نیاز است؟
وثیقه‌هایی نظیر سپرده بلندمدت، چک، اموال غیرمنقول، سهام، اوراق مشارکت، و حتی کشتی یا هواپیما می‌توانند به‌عنوان وثیقه برای صدور ضمانت‌نامه بانکی استفاده شوند.