معرفی یک روش ویکور توسعه یافته برای رتبه بندی اعتباری مشتریان بانک ها (قسمت اول)

چکیده

امروزه بسیاری از بانک های داخلی کشور نوعی ریسک اعتباری را تجربه می کنند که از پیامدهای آن می توان افزایش مطالبات معوق بانک ها و مشکل عدم بازپرداخت وام های بانک مرکزی را برشمرد. 
بنابراین استقرار یک سیستم مدیریت ریسک اعتباری لازم و ضروری به نظر می رسد.
سیستم معتبر پنج C اعتباری یکی از سیستم های رتبه بندی مشتریان است که می تواند برای مدیریت ریسک اعتباری در نظر گرفته شود. 
روش ویکتور یکی از ابزارهای کارآمد برای رتبه بندی گزینه های ممکن است که می تواند برای اعتبار سنجی مشتریان مورد استفاده قرار گیرد. 
در این مقاله یک روش ویکتور توسعه یافته پیشنهاد خواهد شد که می تواند در فرایند تصمیم گیری مقادیر بهینه اوزان اهمیت شاخص را ارائه نماید. 
برای تشریح روش پیشنهادی یک مثال عددی درباره مساله رتبه بندی اعتباری مشتریان بانک ارائه و بهترین گزینه موجود برای اعطای تسهیلات تعیین خواهد شد. 

مقدمه

ریسک اعتباری یكی از مهم ترین ریسک هایی است كه نهادهای پولی و مالی همچون بانک ها را تحت تأثیر قرار می دهد. ریسک اعتباری ریسكی است كه براساس آن وام گیرنده به دلایلی مانند عدم تمایل و یا عدم توان مالی، قادر به پرداخت اصل و فرع وام بدهی خود طبق شرایط مندرج در قرارداد نمی باشد. 
به عبارت دیگر مطابق این ریسک، بازپرداخت ها یا با تأخیر انجام شده و یا اصلا وصول نمی شوند. این امر موجب ایجاد مشكلاتی در گردش وجوه نقد بانک ها می شود.
علی رغم ابداع و نوآوری های موجود در بخش خدمات مالی، این نوع ریسک هنوز به عنوان دلیل عمده عدم موفقیت موسسات مالی محسوب می شود. علت آن هم این است که معمولا 80 درصد از ترازنامه یک بانک به جنبه هایی از این نوع ریسک بر می گردد. 
ریسک اعتباری به عنوان اصلی ترین علت ورشکستگی بانک ها محسوب می شود. اساس عملکرد صحیح مدیریت ریسک اعتباری بانک ها و موسسات اعتباری به شناسایی عوامل ذاتی ریسک در عملیات وام دهی بستگی خواهد داشت. 
بانک ها با استقرار سیستم مدیریت ریسک اعتباری مناسب می توانند، تدابیر لازم را برای حذف و یا کاهش ریسک اعتباری اتخاذ نمایند. 
در این راستا بانک ها با طبقه بندی اعتبارات و عدم پذیرش وام ها و اعتبارات نامناسب خود را از پذیرش ریسک اضافی مصون می دارند. 
بدون تبعیت از یک سیستم مدیریت ریسک اعتباری مناسب، تاثیر زیان عملیات بانکی غیر قابل پیش بینی خواهد بود. بنابراین یک سیستم رتبه بندی و امتیازدهی اعتباری مشتریان مناسب و کارآمد می تواند در شناسایی، اندازه گیری و مدیریت بر ریسک اعتباری یاری نماید. 
سیستم های رتبه بندی اعتباری برای تقسیم بندی مشتریان وام ها مورد استفاده قرار می گیرند که یکی از متداول ترین آن ها، سیستم پنج C اعتباری است. 
براساس این سیستم، اشخاص خبره با تحلیل پنج شاخص اصلی و وزن دهی به آن ها به تصمیم اعتباری دست خواهند یافت.
شاخص های اصلی این سیستم عبارتند از:

1. شهرت و شخصیت اعتبار گیرنده: براساس تجارت گذشته، میزان تمایل و توان وام گیرنده به بازپرداخت اصل و فرم وام به شخصیت و ویژگی های رفتاری وام گیرنده بر می گردد. 
2. سرمایه: میزان سرمایه، حقوق صاحبان سهام شرکت و نسبت بدهی های آن از شاخص های اصلی تعیین کننده توان شرکت در بازپرداخت بدهی هایش محسوب می شود. 
3. ظرفیت: ظرفیت و توان کسب درآمد نیز از معیارهای اصلی تعیین کننده وضعیت اعتباری وام گیرنده می باشد. 
4. وثیقه: زمانی که وام گیرنده از بازپرداخت تعهداتش خودداری ورزید، بانک محق است که وثیقه او را ضبط نموده و با فروش آن مبالغ وام و زیان های حاصله را جبران نماید. 
5. شرایط دوره: شرایط اقتصادی بازار نیز از شاخص های مهم تعیین کننده ریسک اعتباری بانک ها می باشد. 

علاوه بر پنج C اعتباری، ممکن است عوامل دیگری از قبیل نرخ بهره و ارز نیز مورد توجه تصمیم گیران قرار گیرد. 
با این حال، تاکنون تحقیقات بسیاری پیرامون ارائه مدل های پیشنهادی برای رتبه بندی اعتباری مشتریان صورت گرفته است که از آن جمله می توان تحقیقات ادرز – وایت و ردی، مرتون، لیلند و تافت، لانگستاف و شوارتز، کولین – دافرسن و گلدستین و اخیرا لیائو و دیگران و مارکوسی و کواگلیاریلو را نام برد.
یکی از مناسب ترین ابزارهای رتبه بندی اعتباری مشتریان بانک ها را می توان تکنیم های تصمیم گیری چند شاخصه معرفی کرد. امروزه در تصمیم گیری های با اهمیت، مسائل تصمیم گیری چند شاخصه به طرز گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته اند. 
در یک مساله تصمیم تصمیم گیری چند شاخصه، هدف یافتن بهترین جواب سازشی از میان کلیه گزینه های ممکن براساس چندین شاخص کمی و کیفی است. 
چنین مسائلی توسط تکنیک هایی همچون ویگور که یکی از جدیدترین روش های تصمیم گیری چند معیاره است، قابل حل است. 
روش ویکور به عنوان یکی از روش های تصمیم گیری چند شاخصه، برای حل مسائل تصمیم گیری گسسته با معیارهای متضاد و غیر قابل اندازه گیری توسعه یافته است.
این روش بر رتبه بندی و انتخاب از یک مجموعه گزینه ها متمرکز شده و جواب های سازشی آن را دارد که تصمیم گیرندگان به تصمیم نهایی دست یابند. 
جواب سازشی یک جواب ممکن به نزدیک ترین جواب ایده آل بوده و سازش نیز یک توافق در جهت تبادلات دوسویه می باشد. 
باتوجه به ادبیات موجود، روش ویکور در زمینه هایی همچون انتخاب محل، سیاست محیطی و تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار گرفته است. 
همین طور درباره توسعه این روش، تاکنون تحقیقاتی ارائه شده است. برای مثال، هوانگ و دیگران یک مدل ویکور توسعه یافته را براساس مفهوم تئوری تاثر پیشنها کردند. 
وحدانی و دیگران یک مدل فازی مقدار بازه ای را برای حل مسائل تصمیم گیری چند شاخصه توسعه دادند، به طوری که مقادیر رتبه بندی همانند اوزان معیارها به صورت اعداد فازی مقدار بازه ای بیان شدند. 
چانگ یک روش ویکور را برای بهبود روش ویکور سنتی پیشنهاد داد. در این روش پیشنهادی، برخی مشکلات موجود در حل مسائل توسط روش ویکور سنتی بهبود یافتند.
یانگ و دیگران نیز روش ویکور را براساس روش های فرایند تحلیل شبکه و ارزیابی تصمیم گیری آزمایشی تعمیم دادند. اپریکوویچ و ژنگ دو روش ویکور و تاپسیس را مورد مقایسه و ارزیابی قرار داده و بر مدل سازی و نرمال سازی آن متمرکز شدند. 
اپریکوویج و ژنگ، روش ویکور را با روش های تصمیم گیری تاپسیس، پرومتی و الکترو مقایسه کردند و صیادی و دیگران نیز مفهوم روش یکور را برای حل مسائل تصمیم گیری چند شاخصه با اعداد بازه ای توسعه دادند. 

معرفی یک روش ویکور توسعه یافته برای رتبه بندی اعتباری مشتریان بانک ها
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=211243