مسائل و مشکلات ناشی از عدم تقارن اطلاعات
انتخاب نامساعد
انتخاب نامساعد به این معنی است که بانک ها به دلیل عدم آگاهی از وضعیت اعتباری افراد، اعتبارات و خدمات مالی را در اختیار کسانی قرار دهند که
اهلیت اعتباری لازم را برای برخورداری از آن ندارند.
مخاطره اخلاقی
مسئله دوم این است که با فرض انتخاب درست در مورد متقاضی خدمات مالی و اعتباری، آیا متقاضی اعتبارات مورد نظر را در زمینه های مورد توافق مورد استفاده قرار می دهد یا نه؟
انتخاب نا مساعد به این معن است که بانک ها به دلیل عدم آگاهی از وضعیت
اعتبار بانکی افراد، اعتبارات و خدمات مالی را در اختیار کسانی قرار دهند که اهلیت لازم را برای برخورداری از آن ندارند
راه حل های ممکن برای مشکلات انتخاب نامساعد و خطر اخلاقی
از دو طریق می توان حداقل بخشی از مساله اطلاعات نامتقارن را برطرف نمود: غربال کردن و علامت دادن.
این دو روش در واقع مکانیسم هایی هستد که به فرد یا طرف ناآگاه در یک معامله اجازه می دهند تا اطلاعاتی درباره بازار و سطح نامتقارن بودن اطلاعات به دست آورد.
توسعه شرکت های سنجش اعتبار در بازارهای نوظهور
الف- شرایط مورد نیاز برای توسعه یک شرکت سنجش اعتبار
به منظور تاسیس یک شرکت سنجش اعتبار موفق در بازارهای نوظهور، نکات زیر باید در نظر گرفته شوند:
تغییر بینش قبلی و ایجاد آگاهی در جامعه
اطمینان از توجیه پذیری تجاری
تدوین چارچوب های حقوقی و قانونی مورد نیاز شناسایی نرم افزار و تکنولوژی مناسب
اطمینان از دسترسی به اطلاعات مورد نیاز
تعیین مهارت های لازم برای جذب پرسنل مورد نیاز
تغییر بینش قبلی و ایجاد آگاهی در جامعه
مشکل اصلی در بازارهای نوظهور، مقاومت در برابر تسهیم اطلاعات و به ویژه اطلاعات مالی است.
ممکن است برخی مقامات ناآشنا با موضوع تسهیم اطلاعات مال نیز بنا به دلایل سیاسی به مقاومت در برابر آن بپردازند.
رقابت، پنهان کاری و عدم یکپارچگی از مشخصه های مهم بخش مالی اقتصادهای نوظهور به شمار می رود و اعتباردهندگان بیم آن دارند که در نتیجه تسهیم اطلاعات مثبت مشتریان خود، رقبا قادر شوند تا از طریق دسترسی به اسرار و اطلاعات مزبور، مشتریانشان را بربایند.
بنابراین بایستی تدایبر لازم در راستای تغییر این نگرش اندیشیده شود.
برای این که
شرکت اعتبارسنجی، از روند رو به رشدی برخوردار گردیده و بتواند نظر مشتریان خود را در این گونه اقتصادها جلب نماید، باید شرایط زیر مهیا باشد:
شرکت باید جامعه را از مزایای اعتبار و تسهیم
اطلاعات اعتباری، آگاه نماید.
علی رغم آن که رقبا در کنار هم منافع متضادی دارند، می توانند منافع مشترکی هم داشته باشند که برای دو طرف مفید واقع شود.
بنابراین باید شرایطی را به وجود آورند که اعتماد آن ها نسبت به یکدیگر در این زمینه جلب شود.
مشتریان نیز باید اطمینان حاصل نمایند که اطلاعات آن ها محرمانه باقی خواهد ماند.
بنابراین، در مرحله اول برای ایجاد یک شرکت اعتبارسنجی در محیطی که برای اولین بار آن را تجربه می کند، باید نسبت به ایجاد آگاهی میان اعتباردهندگان، عامه مردم، مقامات دولتی، سیاست گذاران، قانونگذاران و سایر شرکای سنجش اعتبار، اقدام نمود.
ابزارهای مفید در تغییر بینش قبلی و ایجاد آگاهی در افراد در زمینه مزایای تسهیم اطلاعات، شامل موارد زیر می باشند:
برگزاری کنفرانس ها، میزگردها و انتشار مقالات مرتبط در زمینه نقش اطلاعات اعتباری و عقاید متخصصین مربوطه، باعث تسریع در توسعه
شرکت های سنجش اعتبار می شود.
به عنوان مثال در روسیه، چندین کنفراس در زمینه نقش اطلاعات اعتباری برگزار و با پوشش خبری مناسبی مواجه شود.
در نتیجه برگزاری این کنفرانس های، سطح آگاهی عموم در مورد نیاز جامعه به ایجاد سوابق اعتباری و ارائه رضایت نامه در زمینه ارائه
گزارشات اعتباری به شرکت سنجش اعتبار به طور قابل ملاحظه ای بهبود یافت.
وب سایت اینترنتی شرکت سنجش اعتبار، باید شامل اطلاعاتی برای مشتریان باشد که اهمیت ایجاد
سابقه اعتباری مثبت را توضیح دهد.
این سایت همچنین باید شامل بخش های مختلف و قابل دسترس برای مشتریان بوده و در آن بخش ها، گزارشات
اعتبارسنجی ارائه شود.
همچنین مشتریان باید بتوانند اشتباهات موجود در گزارشات اعتباری خود را از طریق آن اصلاح کنند.
شرکت سنجش اعتبار سنگاپور نمونه ای از این نوع آموزش ها را به مشتریان خود ارائه می دهد.
مسئولین اجرایی این شرکت، سخنرانی هایی را برای گروه های مختلف مشتریان برگزار می نمایند.
این جلسات تاثیر بسزایی در گسترش آگاهی های عمومی در مورد فعالیت های
شرکت سنجش اعتبار و تبیین حقوق مشتریان داشته است.
بسیاری از شرکت ها از این روش برای آگاهی رسانی استفاده می کنند.
به عنوان مثال در قزاقستان، یک کنفرانس بزرگ با حور مدیران عالی رتبه بانک مرکزی، اعتباردهندگان و سخنرانی از چندین شرکت سنجش اعتبار، برگزار شد.
هدف اصلی کنفرانس، تسریع در تاسیس شرکت سنجش اعتبار و تامین شرکت سنجش اعتبار و تامین سرمایه شرکت بود.
در نتیجه برگزاری این کنفرانس، قوانین مربوط به این حوزه به تدریج و در یک زمان بندی مورد قبول تغییر کرد و اعتباردهندگان به اجماعی عمومی در این زمینه دست یافتند.
فعالیت های مشابهی در کشورهای ویتنام، روسیه، کنیا و چندین کشور مختلف دیگر رخ داد که منجر به تاسیس شرکت سنجش اعتبار در آن کشورها گردید.
موضوعات مورد اشاره در فعالیت های اطلاع رسانی با توجه به نوع مخاطب متفاوت خواهد بود.
فعالیت های تبلیغاتی برای عموم جامعه باید به نحوی باشد که:
نقش و ماهیت تسهیم اطلاعات اعتباری را به خوبی تشریح شوند تا نگرانی های عمومی درباره تسهیم اطلاعات شخصی کاهش یابد.
درباره شرکت سنجش اعتبار و وظایف آن و همچنین تعهدات شرکت در زمینه احترام به حریم خصوصی اطلاعات مشتریان اطلاع رسانی شود.
تعهدات شرکت در زمینه حفظ حریم خصوصی مشتریان و محرمانه نگه داشتن اطلاعات مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
اطمینان مشتریان در زمینه امنیت اطلاعات اعتباری و روش اصلاح اشتباهات، جلب شود.
نحوه فعالیت دوجانبه مقامات تصمیم گیرنده و قانونگذاران و شرکت سنجش اعتبار در زمینه ایجاد محیطی مناسب برای
تسهیم اطلاعات اعتباری مورد بحث قرار گیرد.
بر اهمیت رضایت اعتبارگیرندگان مبنی بر تسهیم اطلاعات خود تاکید شود.
نکته حائز اهمیت این که علاوه بر آموزش مردم در زمینه فعالیت شرکت سنجش اعتبار، آموزش هایی نیز باید در زمینه استفاده مسئولانه از اعتبار ارائه شود.
فعالیت های تبلیغاتی برای نهادهای مالی و غیر مالی باید به نحوی باشد که:
نگرانی های موجود در زمینه تسهیم اطلاعات و بیم از دست دادن سهم بازار در نتیجه تسهیم اطلاعاتی را کاهش دهد.
عوامل مختلفی که می تواند موسسات رقیب را از ربودن مشتری های شرکت سنجش اعتبار باز دارد، شرح دهد .
برلزوم همکاری بانک ها و نهادهای مالی و غیر مالی کشور در موفقیت شرکت سنجش اعتبار تاکید شود.
اطمینان لازم در زمینه محرمانه ماندن اطلاعات و نگهداری مناسب اسرار اطلاعاتی را در اعتباردهندگان ایجاد کند.
اهمیت تسهیم اطلاعات اعتباری مثبت تشریح شود.
بانک ها و نهادهای مالی و غیر مالی کشور در موفقیت شرکت سنجش اعتبار تاکید شود.
اطمینان لازم در زمینه محرمانه ماندن اطلاعات و نگهداری مناسب اسرار اطلاعاتی را در اعتباردهندگان ایجاد کند.
اهمیت تسهیم اطلاعات اعتباری مثبت تشریح شود.
بانک ها و نهادهای اعبتاردهنده غیر بانکی را به همکاری با شرکت سنجش اعتبار ترغیب نماید.
خط مشی ها و رویه های کنترل اعتباری را با توجه به اطلاعات اعتباری شرکت های سنجش اعتبار ارائه کند.
بر نیاز آموزشی پرسنل در زمینه فعالیت شرکت های سنجش اعتبار تاکید نماید.
فعالیت های تبلیغاتی برای مقامات دولتی، سیاستگذاران و نهادهای نظارتی باید شامل موارد زیر باشد:
- برگزاری جلسات و نشست های مختلف با مقامات عالی رتبه دولتی و سیاستگذاران در زمینه اهمیت شرکت سنجش اعتبار و فعالیت این شرکت ها در زمینه تسهیم اطلاعات اعتباری.
- تشریح نقش شرکت های سنجش اعتبار و نیاز به بسترسازی قانونی جهت تسهیم اطلاعات اعتباری
- تاکید بر اهمیت تسهیم اطلاعات اعتباری در افزایش ثبات اقتصادی و افزایش میزان اعتبارات اعطایی
- تاکید بر اهمیت دسترسی به پایگاه اطلاعاتی از جمله پایگاه اطلاعاتی کد شناسایی ملی و یا پایگاه اطلاعاتی مربوط به ثبت شرکت ها
- تاکید بر نیاز به قانون مناسب در زمینه حفظ محرمانگی اطلاعات و حفاظت از اطلاعات
-نظام سنجش اعتبار مبتنی بر سنجش اهلیت اشخاص: لازمه بانکداری اسلامی
موضوع بانکداری اسلامی از دو جهت قابل بحث می باشد.
یکی از جهت تکنیک ها و ابزارهای بانکداری و دیگری رویکردها و مبانی فلسفی آن.
در نگاه تکنیکی به ابزارها و روش های مورد استفاده در بانکداری توجه می شود و ابزارها و رویه هایی طراحی می شوند که با اصول اسلامی سازگاری داشته باشند.
اما در نگاه رویکردی، مبانی فلسفی بانکداری اسلامی باید مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد.
ابتدا باید اصول و مبانی و مفروضاتی که بر اساس آن در خصوص اسلامی بودن یا نبودن یک نظام اقتصادی یا اجتماعی یا سیاسی می توان قضاوت نمود، به درستی تبیین شود.
نقش و جایگاه و میزان تاثیر هر یک از مفروضات و اصول بنیادین در راستای محک اسلامی بودن یک نظام اقتصادی مشخص گردد تا بتوان از آن ها در راستای طراحی یک نظام بانکداری مبتنی بر اصول و مبانی اسلامی بهره برد و یا اینکه نظام بانک داری موجود را از جهت میزان انطباق با مفاهیم اسلامی مورد ارزیابی قرار داد.
در ادامه، سعی گردیده است تا بر مبنای برخی اصول مسلم اسلامی، از جمله اصل بنیادین عدالت و اصل فقهی برائت، نظام های سنجش اعتبار به عنوان یکی از مهمترین ابعاد نظام بانک داری اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.
اصل عدالت
عدالت یکی از اصول مهم اسلامی است.
عدل به معنای قضاوت و پاداش به حق می باشد، یعنی خداوند هیچ عملی را هر چند ناچیز و کوچک باشد از هیچ کس ضایع نکرده و بی اجر و پاداش نمی گذارد و بدوئن تبعیض به هر کس جزای عملش را خواهد داد.
قرآن کریم سوزه زلزال آیه هفتم: "پس هر کس ذره ای کار خوب انجام دهد آن را خواهد دید و هر کس ذره ای کار بد بکند آن را خواهد دید."
عدالت اجتماعی به عنوان یک مفهوم جامع و همه جانبه در اداره یک نظام اجتماعی، برای اولین بار در تاریخ، از طرف امام علی (ع) پایه گذاری شد.
از دیدگاه امام علی (ع)، عدالت اجتماعی همه ابعاد سیاسی، اقتصادی و اداری را در بردارد.
او تنها متفکری بود که به این دیدگاه جنبه عملی داد و به عنوان رئیس یک حکومت و یک جامعه وسیع چند ملیتی نظریات عدالت اجتماعی را در چارچوب دین مبین اسلام جامه عمل پوشانید.
اصل برائت
اصل برائت به عنوان یکی از اصول عملیه در همه ابواب فقه مورد استفاده قرار می گیرد.
اصل برائت یعنی اصل، این است که ذمه ما بری است و ما تکلیفی نداریم.
به عنوان مثال در مباحث حقوقی اصل این است که فرد مرتکب جرمی نشده است مگر اینکه مدرکی بر خلاف آن وجود داشته باشد.
اصل برائت از اصول بسیار مترقی حقوقی اسلام است که در مسائل اجتماعی نیز کاربرد فراوانی دارد.
کاربرد اصل مذکور از مزایای دین اسلام است.
به موجب ان اصل انسان ها از مصونیت و تامین اجتماعی کافی برخوردار شدند.
این اصل در قانون اساسی جمهوری اسلام ایران به صورت اصل سی و هفتم به رسمیت شناخته شده است.
موضوع بانکداری اسلامی از دو جهت قابل بحث می باشد. یکی از جهت تکنیک ها و ابزارهای بانکداری و دیگری رویکردها و مبانی فلسفی آن. در نگاه تکنیکی به ابزارها و روش های مورد استفاده در بانکداری توجه می شود و ابزارها و رویه هایی طراحی می شود که با اصول اسلامی سازگاری داشته باشند. اما در نگاه رویکردی، مبانی فلسفی بانکداری اسلامی باید مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال اول ، شماره هفتم ، آبان 1392 ، صفحات 11 و 12 و 13