کارت اعتباری (Credit Card) اصطلاحا به سری کارت هایی اطلاق می گردد که شخص با توجه به میزان اعتباری که بانک صادر کننده کارت به او داده، بدون داشتن موجودی امکان برداشت از حساب خود (تا سقف اعتبار) را دارد و پس از مدت معینی بدون هیچ گونه کارمزدی بدهی خود را به بانک پرداخت می نماید.
کارت اعتباری یک کارت پلاستیکی است که روی آن نام صاحب کارت و شماره آن به صورت برجسته وجود دارد و پشت کارت یک نوار مغناطیسی دیده می شود که درون خود برخی اطلاعات مهم مثل هویت و آدرس های دارنده کارت را ذخیره کرده است.
سیستم های مالی کامپیوتری مانند دستگاه های خودپرداز ATM از این اطلاعات هنگتم احراز هویت فرد به منظور برداشت پول استفاده می کنند.
به طور معمول کارت های اعتباری دارای شماره ای 16 رقمی هستند که منحصر به فرد بوده و اطلاعاتی نظیر بانک صادر کننده و ... را می توان از آن استخراج کرد.
از کارت های اعتباری هم می توان به صورت فیزیکی استفاده کرد مانند خرید از فروشگاه های دارای دستگاه کارت خوان (POS) و هم به صورت مجازی و اینترنتی.
در کارت های اعتباری بین المللی بانک اعتباری را برای شما در نظر می گیرد و شما می توانید تا سقف آن اعتبار خرید کنید بدون آن که دیناری در حساب خود پول داشته باشید.
در صورتی که در کارت های شارژی (Debit) که امروزه در ایران توسط بانک ها در اختیار افراد قرار گرفته است حتما باید معادل مبلغی که می خواهید خرید کنید در حساب خود پول داشته باشید.
درآمد کمپانی و شرکت های صادر کننده کارت های مالی اعتباری بیشتر به گردش پول و حق انتقال ها یا ترانسفرهای مالی وابسته است.
لذا هر چه تعداد کاربر و انتقال های مالی بیشتر باشد شرکت مربوطه درآمد بیشتری خواهد داشت.
شاید اصلی ترین دلائل گسترش روز افزون کاربردها این کارت ها سهولت در حمل و نقل پول های کلان، ایجاد امنیت برای صاحب پول، کاربری این کارت ها در جهت خریدهای اینترنتی و در آخر تسهیلات روز افزونی که برای کاربرهای این کارت ها در اکثر نقاط جهان در نظر گرفته شده و خواهد شد، باشد.
فروشگاه های پذیرنده کارت اعتباری با بانک صادر کننده کارت شما طرف می شوند و کاری به اعتبار شخص شما ندارند.
بانک شما اعتبار شما را تضمین کی کند.
کارت اعتباری معمولا به دو صورت ارائه می شوند: بر اساس سابقه اعتباری و بر اساس ضمانت.
کارت های اعتباری که بر اساس ضمانت صادر می شوند اصطلاحا Secured نامیده می شود و برای کسانی که قبلا در کشور مورد نظر سابقه اعتباری ندارند – مثل تازه مهاجرها صادر می شود.
در این نوع از کارت ها باید مبلغی را در یک بانک یا نزد شرکت صادر کننده کارت بلوکه یا در اصطلاح Freeze کنید و بانک یا شرکت صادر کننده هم به شما یک کارت اعتباری با سقف خیلی کم می دهد.
هدف از این نوع کارت های اعتباری بیشتر این است که مدتی از آن استفاده کنید و سابقه اعتباری برای خودتان بسازید که بانک ها و موسسات مالی حاضر شوند به شما اعتبار تخصیص بدهند.
و معمولا بعد از گذشت مدتی (معمولا 6 ماه یا بیشتر) موسسه صادر کننده کارت اعتباری Secured پولتان را به شما بر می گرداند و کارت تان را به یک کارت اعتباری عادی تبدیل می کند.
تاریخچه کارت های اعتباری در ایران و جهان
آن طور که در دائره المعارف های بریتانیکا و انکارتا آمده است، استفاده از این نوع کارت برای انجام نقل و انتقال پول ابتدا در دهه 1920 و در کشور آمریکا رواج یافت.
در آن زمان برخی شرکت های خصوصی مانند بعضی از هتل های زنجیره ای و تعدادی از شرکت های نفتی مشتریان خود را به استفاده از این کارت ها برای سهولت در پرداخت تشویق می کردند.
به طور کلی کارت های اعتباری امروزی پیامد تغییری در طرح های اعتباری تجاری بودند.
این کارت ها اولین بار در دهه 40 قرن 20 میلادی صراحتا به منظور فروش سوخت مالکان اتومبیل هایی که تعدادشان روز به روز افزایش می یافت، استفاده شد.
در سال 1938 شرکت های مختلف شروع به پذیرش کارت های یکدیگر کردند.
در سال 1921 شرکت وسترن سونیون برای مشتریان دائمی خود صدور کارت شارژ را آغاز کرد.
این کارت ها بر روی کارت های سهام کاغذی چاپ می شد و به راحتی قابل جعل کردن بود.
اولین اجداد کارت های اعتباری امروز
صفحات فلزی معروف به شارژ پلیت (Charga-Plate) که استفاده از آن ها در سال 1928 آغاز شد، از جمله اولیت اجداد کارت های اعتباری بودند که در ایالات متحده از سال های 1930 تا اواخر سال های 1950 مورد استفاده قرار گرفت.
این صفحات مستطیلی در ابعاد 2.5 اینچ در 1.25 اینچ از جنس ورق فلزی بود که اطلاعات مورد نیاز از جمله اطلاعات مشتری شامل نام، شهر و ایالت وی با استفاده از سیستم های نظامی بر چسب گذاری معروف به dog tag که برای درج اطلاعات بر روی پلا های نظامی استفاده می شد، بر روی آن حک می شد.
به همراه این صفحه یک برگه کاغذی برای درج امضا مورد استفاده قرار می گرفت.
به منظور ثبت یک خرید، صفحه فلزی در فرورفتگی دستگاه پرینتری و به همراه آن یک صفحه کاغذی در بالای آن قرار داده می شد.
ثبت تراکنش در این حالت شامل ثبت اثر اطلاعات حک شده از صفحه فلزی بر روی صفحه کاغذی بود.
صفحه فلزی Charge-Plate علامت تجاری شرکت صنعتی فرینگتون بود و همانند کارت های اعتباری فروشگاهی امروزی، توسط تجار بزرگ برای مشتریان معمولشان صادر می شد.
در بسیاری از مواقع این صفحات به جای اینکه توسط مشتری نگهدار شود در داخل فروشگاه نگهداری می شدند.
در این حالت زمانی که یک مشتری مجاز، خریدی را انجام می داد، فروشنده صفحه را به منظور تکمیل فرایند خرید مورد استفاده قرار می داد.
Charga-Plate ها پیش از الکترونیکی شدن فرایند دفترداری – که پیشتر در هر فروشگاه به صورت دستی و با استفاده از دفاتر کاغذی انجام می شد – این فرایند را تسریع نمود.
American Airline آغاز کننده ارائه کارت سفر هوایی
در سال 1934 هواپیمایی American Airline و انجمن حمل و نقل هوایی با ارائه کارت سفر هوایی به عنوان کارت شارژ، فرآیند کاری خود را ساده کردند.
کارت ارائه شده الگو شماره گذاری خاصی را ارائه می کرد که حساب مشتری و صادر کننده کارت را توسط آن قابل شناسایی بود.
این کارت سرآغاز استفاده از کارت های جهانی مسافرت هوایی UATP شد.
با استفاده از این کارت ها، مسافران با توجه به اعتبار در نظر گرفته شده برایشان می توانستند از سیستم پرداخت اعتباری و تخفیف 15 درصدی استفاده کنند.
در سال های 1940 تمامی خطوط هوایی داخلی بزرگ آمریکا از این کارت ها استفاده می کردند و این کارت ها در 17 خط هوایی مختلف آمریکا پذیرش می شد.
در سال 1941 تقریبا نیمی از درآمد خطوط هوایی آمریکا از محل توافق نامه کارت سفر هوایی حاصل شد.
علاوه بر این برخی از خطوط هوایی به منظور جذب مسافران جدید از برنامه های اقساطی در پرداخت ها استفاده می کردند.
در اکتبر 1948 این کارت ها به اولین شارژ معتبر ملی در میان تمامی شرکت های عضو انجمن حمل و نقل هوایی بین المللی تبدیل شد.
از این مباحث که بگذریم می توان گفت که به طور کلی کارت اعتباری برای اولین بار در سال 1950 در ایالات متحده آمریکا به وجود آمد.
شرکت داینرز با قراردادی مابین خود و چند رستوران اقدام به ایجاد سرویس پرداخت نمود، طوریکه با ارایه کارت داینرز مشتریان می توانستند از سرویس رستوران استفاده نموده و در پایان ماه به شرکت نامبرده بدهی خود را پرداخت نمایند.
در واقع تفکر استفاده از کارت های هوشمندی که مشتری را قادر به پرداخت پذیرندگان مختلف نماید، در سال 1950 توسط رالف اشنایدر و فرانک مک نامارا بنیان گذار داینرز کلوب – یکی از شرکت های بزرگ در حوزه کارت شارژ – به منظور ایجاد کارت های چند منظوره توسعه یافت.
شرکت داینرز کلوب که تا اندازه ای از ادغام دو شرکت داین و ساین شکل گرفت اولین کارت شارژ چند منظوره را ارائه کرد که در هر دوره صورت حساب کاملی به مشتری ارائه می کرد که می بایست توسط وی پرداخت می شد.
تولید چنین ابزاری بعدها با استفاده از Carte Blanche به عنوان کارت سفر گروه هتل های هیلتون دنبال شد و در سال 1958 توسط American Express که شبکه جهانی کارت های اعتباری را راه اندازی نمود، دنبال شد.
گرچه این کارت ها در ابتدا به صورت کارت شارژ عرضه شدند اما پس از قبول اجرایی بودن تفکر کارت های اعتباری توسط بانک امریکا و ارائه کارت اعتباری Bank Americard توسط این بانک، مشخصات کارت های اعتباری را نیز کسب کردند.
مشخصه اصلی این دسته از کارت ها این است که شرکت صادر کننده کارت از دارنده آن مبلغ عضویت سالانه دریافت می کند و سپس به صورت ماهانه یا سالانه و یا در دوره های زمانی دیگر برای او صورت حساب می فرستد و معادل مبلغ این صورت حساب از موجودی دارنده کارت نزد شرکت صادر کننده آن کسر می شود.
مدتی بعد سیستم کارت اعتباری بانکی رواج یافت.
اولین سیستم بانکی از این نوع در سال 1959 و از سوی Bank of America در کالیفرنیا معرفی شد و Bank Americard نام داشت، این سیستم تنها در همان ایالت کار می کرد.
اما بعدا در سال 1966 در ایالت های دیگر نیز راه اندازی شد و صورت سراسری به خود گرفت.
در سال 1976 این سیستم بانک به VISA تغییر نام داد.
ویزا امروزه یک کنسرسیون بین المللی است که سیستم بانکی اغلب کشورهای دنیا در آن مشارکت دارند.
در همان سال 1966 اتحادیه کارت بانکی یا interbank card Association شکل گرفت و بعدا به Master card تغییر نام داد.
ویژگی مستر کارت این بود که هیچ بانک خاصی در آن نقش محوری نداشت، بلکه هر کدام از بانک هایی که به صورت محلی اقدام به صدور کارت اعتباری برای مشتریان خود می کردند مایل بودند روشی برای متصل کردن سیستم های مالی خود به یکدیگر پیدا کنند.
چنین سیستمی می توانست در میان مشتریان کوچک بانک ها که مایل بودند از کارت خود برای کارهایی مقل خرید مایحتاج روزانه و یا خرید اتومبیل و مسکن استفاده کنند علاقه مندان زیادی داشته باشد.
اولین کارت های اعتباری در آمریکا، که Bank Ameri Card مطرح ترین آن ها بود.
به صورت انبوه و بدون نیاز به درخواست مشتریان برای آنهایی که به نظر می رسید ریسک اعتباری مناسبی دارند، صادر و ارسال می شد.
در سال 1970 این صدور و ارسال گسترده که در لغت نامه بانکداری به drops معروف شد، به موجب بی نظمی مالی و هرج و مرجی که ایجاد می کرد غیر قانونی اعلام شد، ولی این قانون زمانی اعلام شد که بیش از 100 میلیون کارت اعتباری برای مردم آمریکا صادر شده بود.
بعد از سال 1970، تنها فرم های درخواست کارت های اعتباری قابل ارسال به صورت انبوه (بدون نیاز به درخواست مشتری) بود.
-اولین کارت اعتباری خارج از آمریکا
با توجه به ماهیت شکننده سیستم بانکداری آمریکا زیر لوای قانون بانک داری آمریکا با عنوان Glass-Steagall که از سال های 1960 در این کشور حاکم بود، کارت های اعتباری به روشی موثر برای افرادی که دائما مجبور به سفر به گوشه و کنار کشور بودند تا اعتبار خود را نداشتند انتقال دهند، تبدیل شد.
در سال 1966 Barclaycard در امروزه انواع زیادی از کارت های اعتباری بر پایه مفاهیم اولیه این کارت ها برای اشخاص (که توسط بانک ها صادر می شوند و تحت امتیاز شبکه ای از موسسات مالی هستند) وجود دارد که از آن جمله می توان به کارت هایی با برندهای سازمان ها، کارت های اعتباری شر کتی و کارت های فروشگاهی و ماند آن اشاره نمود.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال سوم ، شماره سوم ، آبان و آذر 94 ، صفحات 22 و 23 و 24