اعتبارسازی
داده های جایگزین آن دسته از اطلاعاتی هستند که به صورت مستقیم اعتباری محسوب نمی شوند.
به عبارت دیگر بر مبنای اطلاعات بانکی و مالی ایجاد نمی شوند.
این نوع داده ها شامل اطلاعات مربوط به نحوه پرداخت قبوض خدماتی مانند آب، برق و تلفن توسط مردم است که به عنوان جایگزین
اطلاعات اعتباری قابل استفاده می باشند.
به عنوان مثال عدم پرداخت به موقع پرداخت به موقع قبوض یا اجاره بها می تواند رتبه اعتباری مشتری را کاهش دهد.
بنابراین حتی اگر در مورد یک مشتری اطلاعات اعتباری در دسترس نباشد با استفاده از اطلاعات جایگزین می توان میزان
اهلیت اعتباری او را تشخیص داد.
موضوع حاضر کاربرد داده های جایگزین در راستای ایجاد اهلیت اعتباری برای مردم در شرایط کنونی اقتصاد جهانی (شرایطی که به دلیل بحران اقتصاد جهانی یک نوع رکود بزرگ محسوب می شود) را مورد بررسی قرار می دهد.
کاهش مطالبات معوق
نوخ معوق شدن مطالبات بانک ها در سال های 2009 و 2010 در مقایسه با 2005 و 2006 در نرخ های مختلف نکول به طور متوسط 2 درصد کاهش نشان می دهد.
به عبارت دیگر به عنوان مثال از 10 درصد به 8 درصد رسیده است که این کاهش قابل ملاحظه است.
استفاده از اطلاعات جایگزین همانند اطلاعات مربوط به نحوه پرداخت قبوض آب و برق و تلفن و اقساط اجاره بها و یا سایر اطلاعات مشابه به وام دهندگان کمک می نماید تا بتوانند میزان
ریسک اعتباری مشتریان خود را با دقت بیشتری تشخیص دهند.
به عبارت دیگر اطلاعات جایگزین میزان اشتباه در تصمیمات اعتباری را کاهش می دهد.
این نوع اطلاعات اگرچه به صورت مستقی اطلاعات اعتباری محسوب نمی شوند، اما ماهیتا تعهداتی هستند که عدم عمل به این تعهدات می تواند نشانه ای از پر ریسک بودن فرد از جهت اعتباری باشد.
اسلاید مقابل نشان می دهد که استفاده از داده های جایگزین توانسته نرخ نکول (مطالبات معوق) را 26 درصد کاهش دهد.
استفاده از داده های جایگزین در فرآیند وام دهی، ریسک اعطای تسهیلات را کاهش می دهد و اصطلاحا گفته می شود که داده های جایگزین وام دهی را امن تر می کند
برای پرتفویی که 60 درصد از مشتریان پذیرفته می شوند:
نرخ نکول= 3/4 درصد بدون داده های جایگزین
نرخ نکول= 4/3 درصد با داده های جایگزین
با داده های جایگزین، تسهیلات دهی بهتری از طریق کاهش اشتباهات تسهیلات دهی و حمایت از ورود مشتریان به نکول محقق می شود.
افزایش وام برای جوانان
داده های جایگزین برای برخی گروه های جمعیت شناختی خاص می تواند بسیار مفید بوده و اهلیت اعتباری آنان را نزد بانک ها افزایش دهد.
به عنوان مثال در صورت وجود داده های جایگزین در سامانه های گزارشگری اعتباری، میزان دسترسی جوانان به
خدمات اعتباری افزایش می یابد.
گروه های دیگر جمعیت شناختی مانند زنان و افراد کم درآمد نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
اسلاید تاثیر داده های جایگزین را برای افزایش دسترسی به جوانان به وام نشان می دهد.
داده های جایگزین درصد پذیرش درخواست های وام جوانان را افزایش می دهد. در نرخ نکول 3 درصد.
جوانان بیشتر از داده های جایگزین منتفع می شوند
افزایش وام کم درآمدها
استفاده از داده های جایگزین میزان دسترسی افراد کم درآمد به اعتبارات و تامین مالی بانکی را افزایش می دهد.
بخش زیادی از افراد کم درآمد در طول عمر خود هیچگونه تسهیلاتی بانکی نمی توانند دریافت کنند لذا اهلیت اعتباری یا
امتیاز اعتباری آنان توسط سامانه های اعتبارسنجی بانکی قابل تشخیص نیست.
همین افراد علی رغم نداشتن سابقه اعتباری، به هر حال از خدمات عمومی مانند برق، تلفن، آب و غیره استفاده کرده اند و در نظر گرفتن این اطلاعات به عنوان مبنایی برای اعتبارسنجی موجب می شود آنان نیز در زمره وام گیرندگان قرار گیرد.
گروه با درآمد پایین، افرادی که قبلا نمی توانستیم امتیاز اعتباری بدهیم نیز افزوده می شوند.
افزایش وام به کم درآمدها
اسلاید نشان می دهد که استفاده از داده های جایگزین برای
اعتبارسنجی مشتریان بانک ها، موجب شده است با افزایش درآمد نرخ پذیرش درخواست های وام کاهش یابد.
یا به عبارت دیگر میزان افزایش دسترسی افراد کم درآمد به تسهیلات بانکی نسبت به افراد با درآمد بالاتر در شرایط وجود اطلاعات جایگزین بیشتر از شرایطی است که اطلاعات جایگزین مورد استفاده قرار نگیرد.
به عنوان مثال در سطح درآمد 0 تا 30K استفاده از اطلاعات جایگزین میزان دسترسی افراد به خدمات اعتباری 19 درصد افزایش یافته است.
تغییر در پذیرش درخواست های وام، افراد درآمد پایین منفعت بیشتری می برند.
نکته مهمی در اسلاید مقابل مورد تاکید قرار گفته است.
اگرچه استفاده از داده های جایگزین در توسعه خدمات بانکی مفید است اما نحوه استفاده از این اطلاعات نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
داده های جایگزین در واقع عبارتند از اطلاعات مربوط به عدم عمل به تعهدات در زمان مقرر.
به عنوان مثال عدم پرداخت به موقع اقساط اجاره منزل توسط مستاجر یا عدم پرداخت قبوض برق توسط مصرف کننده یک نوع داده جایگزین محسوب می شود.
البته نکته مهم این است که در صورتی که مبالغ قبض های پرداخت نشده کم باشد، لزومی ندارد که این مبالغ در اختیار
سامانه اعتبارسنجی قرار گیرد.
برخی موارد مستثنی در زمینه استفاده از اطلاعات جایگزین نام برده است.
داده های جایگیزن می تواند با روش دوستانه تری گزارش شود
مثلا: مبالغ پرداخت نشده گزارش نشود
اگر مشتری کمک هزینه دریافت نموده یا بدهی او تقسیط شده و یا با او مدارا شده این نوع اطلاعات نباید در اختیار سامانه گزارشگری اعتباری قرار گیرد.
تنها پرداخت های با تاخیر بیش از 60 روز آورده شود
امتیازات Zlantage با داده های جایگزین تغییر یافته است.
با داده های مخابرات، عملکرد پول 4 درصد افزایش یافت.
جمع بندی: داده های جایگزین در مجموع موجب گسترش عدالت در توزیع منصفانه و منابع مالی بانک ها به همه اقشار مختلف جامعه می شود.
داده های جایگزین تاثیرات مثبتی به شرح زیر در راستای برطرف نمودن محدودیت های دریافت تسهیلات (خصوصا برای افرادی که کم وام دریافت می کنند) دارا می باشند:
افراد با درآمد کم، جوانتر و پیرتر، اقلیت ها، دسترسی به تسهیلات در نتیجه داده های جایگزین 8 درصد افزایش می یابد.
دسترسی بیشتر برای افرادی که اطلاعات کمی از آن ها در دست است.
با داده های جایگزین تسهیلات دهی می تواند امن تر و فراگیر تر شود.
تمامی داده ها می تواند با روش صمیمانه تری به مشتریان گزارش داده شود
گزارشگری اعتباری فی نفسه (صرف نظر از کامل بودن یا ناقص بودن آن) یک بهبود مهم در فضای اقتصادی یک کشور محسوب می شود.
بانک جهانی در گزارش سال 2011 خود، تاسیس شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران (سامانه گزارشگری اعتباری ایران) را به عنوان یک اصلاح اقتصادی در ایران را به عنوان یک اصلاح اقتصادی در ایران به رسمیت شناخته است.
البته اگر گزارشگری به صورت جامع و کامل (شامل همه انواع اطلاعات از جمله اطلاعات منفی و مثبت و حتی اطلاعات جایگزین) باشد، کارکردها و منافع گزارشگری اعتباری را در یک اقتصاد به صورت بهینه و ایده آل محقق می نماید.
جمع بندی:
- گزارشگری اعتباری در مقایسه با عدم گزارشگری یک بهبود محسوب می شود.
- اما در صورتیکه گزارشگری، اطلاعات کامل و جامع را در بر نگیرد می تواند شکافی بزرگی را در وام دادن ایجاد می کند.
- حتی با وجود سیستم گزارشگری کامل و تفصیلی ممکن است شکاف هایی و محدودیت هایی ایجاد شود.
- داده های جایگزین می تواند به برطرف شدن این شکاف کمک کند.
- از آنجایی که وام دهی به سمت مکانیزه شدن پیش می رود و نیازمند داده های جدید است، کمبود داده می تواند منجر به محدود شدن در وام دهی می شود.
- و از آنجایی که به سمت داده های قابل گزارش مبادلات اقتصادی می رود، توانایی پر کردن شکاف اطلاعات زیر می شود.
چگونه از اطلاعات سامانه گزارشگری اعتباری برای مدیریت بهتر پرتفوی اعتباری بانک استفاده کنیم
گرجستان در زمینه بهره برداری از
سامانه گزارشگری اعتباری در میان کشورها در حال توسعه از جایگاه خوبی برخوردار است.
علاوه بر کاربردهای عام سامانه اعتباری در فضای عملیاتی بانکی این کشور، کاربردهای اختصاصی از آن در برخی بانک ها به ویژه بانک گرجستان، نمونه موفقی از کاربردهای اختصاصی سامانه گزارش گری اعتباری در ابعاد مختلف مدیریتی بانک ها را ترسیم می نماید.
تجربه این بانک را در قالب سخنرانی رییس واحد ریسک آن در کنفرانس 2013 پراگ و در قالب اسلایدهای تهیه شده توسط وی پی گیری می نماییم.
بیان مزیت های عام سامانه گزارشگری اعتباری یکی از مهم ترین بخش های این گزارش را تشکیل می دهد که از منظر یک مدیر با تجربه بانکی در حوزه مدیریت ریسک مطرح می شود.
این مساله می تواند الگوی مناسبی برای مدیران ریسک بانک ها ایران باشد.
اگرچه سامانه گزارشگری اعتباری در نظام بانکی ایران چند سالی است عملیاتی شده است اما هنوز کاربردهای آن در حد ابتدایی باقی مانده و کمتر مورد توجه مدیران و ادارات ریسک بانک ها قرار گرفته است.
مطالعه این مقاله می تواند دیدگاه مناسبی را در این زمینه برای بهبود مدیریت ریسک فراهم نماید.
جدول نشان می دهد که در فاصله بین سال های 2005 تا 2008 در مقایسه با دوره مشابه سه ساله 2002 تا 2005 نرخ رشد وام ها درصد بالاتری داشته است.
همزمانی این نرخ رشد بالا با تاسیس سامانه گزارشگری اعتباری، بیانگر نقش مهم این سامانه در توسعه بانکداری خرد است.
این اسلاید در عین خلاصه بودن، نکات بسیار مهمی را در زمینه منافع و کاربردهای سامانه گزارشگری اعتباری بیان می نماید.
یکی از نکات کاربردی در خصوص سامانه گزارشگری گرجستان، دامنه وسیع استفاده کنندگان آن است.
به ویژه اینکه علاوه بر بانک ها، شرکت های بیمه و شرکت های مخابراتی نیز از خدمات آن استفاده می کنند.
شرکت های مخابراتی با استفاده از این سیستم می توانند اهلیت اعتباری مشتریان خود را برای ارائه خدمات مناسب تر بسنجند.
یکی دیگر از نکات کاربردی مطرح شده در اسلاید، توجه به محصولات ارزش افزوده سامانه است.
اگر چه گزارشگری اعتباری مهمترین نقش سامانه است اما خدمات جانبی ارزشمند دیگری مانند ابزارهای مختلف تصمیم گیری به ویژه
رتبه بندی اعتباری از دیگر کاربردهای آن است.
سامانه گزارشگری گرجستان در سال 2005 تاسیس شد و یکی از مهم ترین نقش ها در توسعه بانک داری خرد در گرجستان را بر عهده دارد.
این سامانه تنها سامانه گزارشگری اعتباری در گرجستان است و به بانک ها ، موسسات مالی و اعتباری، بیمه ها و شرکت های مخابراتی و تلفنی خدمات ارائه می نماید.
این سامانه ابزارهای مختلف تصمیم گیری و همچنین بانک اطلاعات اعتباری را ارائه می نماید.
افراد می توانند با روش های مختلف، گزارش اعتباری خود را از سامانه دریافت نمایند و از آن برای مقاصد مختلف استفاده کنند.
هنگام معامله با دیگران،
گزارش اعتباری وسیله بسیار مناسبی برای اثبات خوش حسابی است.
یکی از رایج ترین روش ها در دنیا برای دسترسی افراد به گزارش اعتباری خود، از طریق وب سایت سامانه های گزارشگری اعتباری است.
که البته این روش هنوز در سامانه گزارشگری اعتباری ایران پیاده سازی نشده است.
در حال حاضر افراد می توانند با مراجعه به یکی از شعب بانک تجارت، گزارش اعتباری خود را در قبال پرداخت کارمزد، دریافت نمایند.
چگونه از اطلاعات سامانه گزارشگری اعتباری برای فرآیندهای مختلف استفاده شود؟
- چگونه گزارش اعتباری خود را دریافت کنیم؟
- از طریق وب سایت سامانه اعتباری
- از طریق سیستم مکانیزاسیون درخواست ها به وسیله وب سرویس
- از طریق بچ فایل ها به وسیله وب سرویس، از طریق خدمات مانیتورینگ سامانه اعتبارسنجی
گزارش موجود در گزارش اعتباری در سه دسته اصلی قابل دسته بندی هستند:
- بدهی های جاری
- سوابق اعتباری
- سوابق غیر بانکی مانند احکان قضایی و مالیاتی
این سه حوزه مختلف با هم تصویر مناسبی از وضعیت اعتباری افراد ارائه می نمایند.
تعداد استعلام ها یکی از نواع مفید اطاعات موجود در گزارش اعتباری است و نشان می ده که مشتری مورد نظر در فواصل زمانی مختلف مثلا در یک ماه گذشته چندبار از طریق سامانه گزارشگری اعتباری مورد استعلام قرار گرفته است.
احکام قضایی صادر شده علیه مشتری نیز از بخش های مهم یک گزارش اعتباری محسوب می شوند.
چگونه از اطلاعات سامانه گزارشگری اعتباری در فرآیندهای مختلف استفاده کنیم؟
در گزارش های اعتباری چه چیزهایی وجود دارد؟
- بدهی های جاری
- تعداد و مبلغ بدهی ها
- انواع وام ها
- پرداخت های ماهانه
- تعداد بانک ها
- وثایق و ...
- تاریخچه اعتباری
- مدت تاریخچه پرداخت
- موقعیت نکول
- الگوی کاربرد خط اعتباری
- بدهی های جاری
- تاریخچه اعتباری
- وضعیت نکول
تعهدات مالیاتی از جمله اطلاعات مندرج درگزارش اعتباری افراد است.
البته منظور تعهدات مالیاتی قطعی شده است که مودی مالیاتی به بازپردخت آن است.
آن بخش از سوابق مالیاتی که هنوز در مرحله تشخیص بوده و قطعیت پیدا نکرده و تعهد ندارد، در گزارش اعتباری منعکس نمی گردد.
در سطح یک نقش فراهم نمودن اطلاعات را بر عهده دارد. در سطح دو نقش تصمیم سازی و درسطح سه نقش جمع آوری اطلاعات در یک سیستم متمرکز مورد توجه قرار گرفته است.
سامانه گزارشری اعتباری مهم ترین مرجع یا منبع برای جمع آوری اطلاعات برای ارزیابی درخواست وام محسوب می شود.
البته کارت های امتیاز طراحی شده بر اساس گردش اطلاعات سامانه هم مرجع مناسبی برای تصمیم گیری در خصوص رد یا پذیرش درخواست هستند.
امروز نقش های مختلف سامانه گزارشگری اعتباری در سیستم های متمرکز بانک ها به صورت کاملا مکانیزه قابل اجرا می باشند.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال چهارم ، شماره بیستم ، مهر 1395 ، صفحات 28 الی 37