قطعا تا کنون شنیده اید که فلان شخص دارای اعتبار زیادی است و دریافت چک از او مطمئن است و یا می توان به او پول قرض داد.
اعتبار شخص معمولا علاوه بر توانایی مالی به خوش حسابی و بدحسابی او مربوط می شد و افراد با شناختی که از یک دیگر داشتند به اعتبار یکدیگر پی می بردند.
اعتبار افراد هم چنان مساله مهمی است اما شناخت افراد معتبر کار مشکلی است و همین امر باعث شد که امروزه از مبادلات اعتباری مان را با هر فردی انجام ندهیم.
در ادامه توضیح خواهیم داد که چگونه می توان به اعتبار افراد پی برد.
در گذشته، سبیل بعضی ها اعتبار داشت طوری که با گرو گذاشتن یک تار آن می توانستند قرض بگیرند.
اما اعتبار سبیل به صاحبش بود نه به موی آن، چون به هر سبیلی قرض نمی دادند، چنان که در حکایت زیر می خوانیم.
روزی شخص معتبری به نزد یکی از افراد سرشناس شهر رفت و تقاضای مبلغی به عنوان قرض کرد، اما چون ودیعه ای نداشت، قرض دهنده از او یک تار سبیل به جای ودیعه درخواست کرد.
آن مرد هم شانه را از جیب خارج کرد و با احتیاط یک تار موی از سبیل کند و لای پارچه ای گذاشت و تحویل او داد و پول گرفت.
شخص بیکار و بی عاذی که شاهد این ماجرا بود، بدون اطلاع از همه چیز وقتی دید که آن شخص با یک تار مو چنان پولی گرفت، تصمیم گرفت به تقلید از او قرض بگیرد، لذا به نزد آن شخص قرض دهنده رفت و دست در سبیل خود زد و بخشی از آن را کند و به طرف او دراز کرد و گفت: بی زحمت به من یک کیسه طلا به من قرض بده.
مرد نگاهی به او و سبیل ناقص اش کرد و گفت: تو که به سبیل خودت رحم نکردی چگونه به پول من رحم خواهی کرد؟
آن سبیلی را که گرو میگیرند این سبیل نیست.
این مطلب را بیان کردیم تا بحث خود را در مورد اعتبار بیان کنیم.
شاید بارها شنیده ایم که در گذشته افراد سبیل گرو می گذاشتند و ضمانت کسی را می کردند، پول قرض می کردند یا کالاهای مورد نیاز خود را به صورت نسیه خریداری می کردند.
اما همان طور که در پاراگراف اول نیز بیان شد اعتبار فرد به سبیلش نبود، بلکه به اعتباری بود که خودش داشت.
حال این که این اعتبار چگونه حاصل می شد؟
این اعتبار از روی شناخت افراد حاصل می شد.
در گذشته به دلیل تعاملات افراد معمولا افراد یکدیگر را می شناختند و با روحیات و خصوصیات یکدیگر آشنا بودند و اعتبار افراد برایشان مشخص بود.
حال که امروزه ما با افراد زیادی سر و کار داریم چگونه به اعتبار آن ها پی ببریم؟
اگر خواستیم کالایی را بفروشیم و چک در قبال آن دریافت کنیم چگونه متوجه شویم که اعتبار فرد چگونه است و چک در وقت مقرر نقد خواهد شد یا خیر؟
یا بخواهیم به کسی پولی قرض بدهیم چگونه از خوش حسابی فرد آشنا شویم؟
یا اگر می خواهیم خانه ای اجاره دهیم چگونه متوجه شویم که فرد هر ماه اجاره اش را به موقع پرداخت خواهیم کرد؟
قطعا امروزه شناخت هر فرد که با آن معامله ای انجام می دهیم امکان پذیر نیست، بنابراین چاره چیست؟
راه اول این است که تنها با افرادی که می شناسیم و به آن ها اطمینان داریم معامله کنیم.
این راه در دنیای امروز حجم معاملات اقتصادی را کاهش می دهد و به نفع هیچ یک از افراد نمی باشد و موجب رکود در سطح کلان اقتصادی خواهد شد.
راه دوم نیز این است که تمام معاملات را بدون توجه به افراد انجام دهیم که این هم ممکن نیست.
زیرا ممکن است در معامله دچار ضرر و زیان می شویم و منطقی تر هم این است که با اطمینان معامله کنیم.
راه سوم شناخت افراد است. اما چگونه؟
راهکاری مدرن برای شناخت اعتبار افراد وجود دارد که از آن به اعتبارسنجی و
گزارشگری اعتباری یاد می شود.
اساس کار
اعتبارسنجی بر ثبت اطلاعات شناسنامه اعتباری افراد صادر می شود.
در ادامه توضیح خواهیم داد که شناسنامه اعتباری افراد چیست و چه مزایایی دارد.
شناسنامه اعتباری چیست؟
شناسنامه اعتباری، گزارشی است که حاوی اطلاعات هویتی و اعتباری شخص بوده و توسط سامانه ملی اعتبارسنجی صادر می گردد.
شناسنامه اعتباری هر شخص به منزله کارنامه اعتباری شخص بوده و بیانگر وضعیت و اهلیت اعتباری وی در بازپرداخت اقساط تسهیلات دریافتی و ایفای وی می باشد.
مثبت بودن شناسنامه اعتباری یک شخص بیانگر این موضوع است که وی به احتمال فراوان به تعهدات خود در زمینه های مختلف عمل خواهد نمود.
این گزارش در واقع نشان دهنده اعتبار افراد در روزگار مدرن است که شناسایی افراد کار دشواری است.
شناسنامه اعتباری برای چه کسانی ایجاد می شود؟
از ابتدای سال 1388
سامانه اعتبارسنجی در کشورمان راه اندازی شده است که تا به این لحظه، برای 18.5 میلیون ایرانی که از ابتدای سال 1388 تا کنون، که تقریبا از همه بانک های کشور تسهیلات دریافت نموده اند، یک شناسنامه اعتباری در سامانه ایجاد شده است.
هم چنین من بعد هم کسانی که از بانک ها تسهیلات دریافت نمایند دارای شناسنامه اعتباری در سامانه خواهند شد.
بنابراین امکان شناسایی اهلیت اعتباری افراد با به اصطلاح عامیانه اعتبار افراد در کشورمان ایجاد شده است.
چه نوع اطلاعاتی در شناسنامه اعتباری درج می شود؟
در شناسنامه اعتباری اطلاعاتی وجود دارد که بتوان هویت افراد و هم چنین وضعیت پرداخت دیون افراد را مورد شناسنایی قرار داد.
این اطلاعات عبارتند از اطلاعات هویتی شخص، مشخصات تسهیلات دریافتی شخص از بانک های مختلف، چگونگی پرداخت اقساط تسهیلات اعتباری دریافتی، سوابق منفی در بازپرداخت اقساط تسهیلات دریافتی بانکی، سوابق منفی در زمینه چک های برگشتی، پرداخت بدهی مالیاتی و پرداخت بدهی گمرکی، رتبه و
امتیاز اعتباری شخص.
مزایای شناسنامه اعتباری چیست؟
خانواده ها معمولا در مقاطع مختلف زندگی و در جهت سرمایه گذاری یا رقع نیازهای خود منابع مالی مورد نیاز را از طریق بانک ها تامین می کنند.
در مقابل، بانک ها هم با مراجعه و دریافت شناسنامه اعتباری شخص، اطلاعات مورد نیاز خود را کسب می کنند.
در حقیقت، شناسنامه اعتباری شخص، معرفی نامه ای است که شخص اقساط تسهیلات دریافتی خود را به صورت منظم و به موقع پرداخت کرده باشند و در ایفای به تعهدات خودشان منظم بوده باشند از شناسنامه اعتباری مثبت برخوردار خواهند بود و در صورتی که در مواقعی کوتاهی کرده باشند، شناسنامه اعتباری نامناسب و از نمره اعتباری پایینی برخوردار خواهند بود.
وجود شناسنامه اعتباری به خانواده ها کمک می کند، وضعیت اعتباری خود را از همه نظر مورد بررسی قرار دهند و با آگاهی از آن سعی نمایند در جهت تقویت نقاط قوت و برطرف نمودن کاستی های احتمالی خود برآیند.
به این معنا که اگر در مواقعی اقساط تسهیلات دریافتی خود را با تاخیر پرداخت می کرده اند، هم اکنون با اطلاع از تاثیر آن در وضعیت اعتباری خود، آن ها را به موقع پرداخت نمایند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه بانک ها این شناسنامه اعتباری را مبنای ارزیابی خود قرار می دهند، مثبت نگه داشتن آن باعث می شود راحت تر، سریع تر و با هزینه کمتر تسهیلات اعتباری مورد نیاز خود را دریافت نمایند.
هم چنین وقتی بانک ها چند مشتری را به صورت هم زمان مورد ارزیابی قرار می دهند، آن شخصی که از شناسنامه اعتباری مناسب تری برخوردار باشد، شانس بیشتری برای دریافت تسهیلات خواهد داشت.
شناسنامه اعتباری می تواند در سایر موارد ارائه خدمات از جمله ارائه تسهیلات لیزینگ، خدمات بیمه ای و بیمه اعتباری، کارت اعتباری، استخدام و ارائه سایر مجوزها مور استفاده قرار گیرد.
چه کارهایی شناسنامه اعتباری افراد را مخدش می کند؟
- عدم دقت و تاخیر در بازپرداخت اقساط تسهیلات دریافتی
- وجود سوابق منفی شخص در ایفای تعهدات خود به بخش های مختلف از جمله سازمان امور مالیاتی، گمرک و ایجاد چک های برگشتی
- مراجعات متعدد و دخواست های زیاد از شعب مختلف بانک ها برای دریافت تسهیلات اعتباری
- دریافت تسهیلات اعتباری با اقساط زیاد خارج از توان مالی شخص
توصیه هایی به مردم
از آن جا که این شناسنامه به منزله اعتبار افراد است، بنابراین افراد بد حساب با مشکلاتی در دریافت تسهیلات و خدمات اعتباری رو به رو خواهد شد.
اما افراد می توانند شناسنامه اعتباری خود را اصلاح کنند.
برای دستیابی به این مهم توصیه می شود خانواده ها موارد زیر را مد نظر قرار دهند:
- شناسنامه اعتباری هر شخص بیان کننده وضعیت اعتباری افراد تلقی شده و ملاک ارزیابی متقاضیان تسهیلات در کشور می باشد لذا بکوشید تا شناسنامه اعتباری خود را مثبت و بدون سابقه منفی نگهدارید.
- اقساط تسهیلات اعتباری خود را به موقع پرداخت نمایید و در صورتی که در مواقعی برخی از اقساط را به موقع بازپرداخت ننموده اید به نوعی برنامه ریزی کنند تا اقساط آتی تسهیلات موجود را به موقع و بدون تاخیر واریز گردد. رعایت در پرداخت به موقع و مستمر اقساط موجب بهبود وضعیت شناسنامه اعتباری شخص خواهد شد.
- اگر تسهیلاتی را دریافت نموده اید و مدت زیادی است که اقساط آن را پرداخت ننموده اید، با مراجعه به بانک خود و ضمن تسویه اقساط معوق خود و ادامه روند منظم خود در پرداخت اقساط موجب بهبود شناسنامه اعتباری خود شوید.
- به صورت دوره ای (حداقل سالی یک بار) شناسنامه اعتباری خود را از بانک ها دریافت و اطلاعات آن را مورد بررسی قرار دهید.
- در صورتی که در اطلاعات موجود در شناسنامه اعتباری خود موارد مغایرت وجود داشت، با اعطای موضوع به شعبه بانک آن را مورد بررسی قرار دهید.
- در پایبندی و ایفای به موقع تعهدات خود از جمله پرداخت قبوض آب و برق و تلفن و گاز، بدهی های مالیاتی و سایر بدهی های خود کمال دقت را داشته باشند.
مردم چگونه می توانند شناسنامه اعتباری خود را مشاهده کنند؟
هر ایرانی می تواند ضمن مراجعه به یکی از شعب بانک ها فرم مربوطه را تکمیل نموده و شناسنامه اعتباری خود را از بانک درخواست نماید.
در این حالت، متصدی بانک ضمن احراز هویت شخص، گزارش اعتباری وی را دریافت و در اختیار او قرار می دهد.
در صورت وجود اطلاعات نادرست در شناسنامه اعتباری افراد، چه باید کرد؟
افراد می توانند در صورت مشاهده اطلاعات نادرست در شناسنامه اعتباری خود با مراجعه به شعبه ای که شناسنامه اعتباری خود را دریات نموده اند، موارد اطلاعات نادرست را اعلام نمایند.
شعبه نیز ضمن بررسی موضوع با سامانه اعتبارسنجی، در صورت صحیح بودن ادعا، اقدامات لازم را جهت رفع اشکالات انجام خواهند داد.
آیا این سامانه در ایران راه اندازی شده است؟
شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران در چند سال اخیر موفق شده سامانه اعتبارسنجی را در بیش از 20 هزار شعبه نظام بانکی کشور عملیاتی نماید به طوری که هم اکنون کاربران شعب بانک ها می توانند به صورت لحظه ای وضع اعتباری مشتریان خود را از سامانه اعتبارسنجی استعلام کرده و
گزارش اعتباری و اعتبارسنجی آن ها را دریافت و در ارزیابی های خود مدنظر قرار دهند.
در کشور ما نیز چند سالی است که این نهاد با مشارکت تمام بانک ها و زیر نظر بانک مرکزی و وزارت اقتادی راه اندازی شده و تا کنون برای بیش از 18.5 میلیون ایرانی شناسنامه اعتباری تشکیل شده است.
نهادهای اعتبارسنجی و رتبه بندی به غیر از اهداف کلان اقتصادی که برای آن ها پیش بینی شده است چه تاثیری در زندگی مردم دارد؟
ایجاد زمینه دسترسی عادلانه اشخاص حقیقی و حقوقی به منابع مالی و بهبود رفاه زندگی و فضای کسب و کار کشورها همواره به عنوان موضوعی مطرح در نظام های اعتباری محسوب می شود.
از همین رو کشورها همواره به دنبال راهی هستند که در عین حالی که تمامی اقشار جامعه به منابع مالی و تسهیلات دسترسی داشته باشند، به صورتی مسئولیت پذیر اقساط آن را به موقع بازپرداخت نمایند.
مطابق آمارهای بانک جهانی هم اکنون 7/2 میلیارد تن از جمعیت جهان از دسترسی به خدمات مالی و بانکی محرومند و به همین لحاظ در سال های اخیر نهادهای بین المللی از جمله بانک جهانی حرکت های بزرگی را در این خصوص ایجاد کرده اند که در این میان می توان به فراگیری تامین مالی اشاره نمود.
از نظر بانک جهانی، تامین مالی فراگیر به این معناست که محصولات و خدمات مالی به صورتی عادلانه، شفاف و با هزینه ای پایین و از طریق نهادهای متنوع در دسترس هر شخص نیازمند باشد.
یکی از نهادهایی که در این میان نقش قابل ملاحظه ای ایفا می کند، نهاد اعتبارسنحی و رتبه بندی اعتباری می باشد.
این موضوع در ایران از طریق شرکت مشاوره رتبه بندی ایران محقق شده است.
این شرکت با مشارکت بانک ها و موسسات اعتباری و حمایت و نظارت وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران سامانه اعتبارسنجی را عملیاتی کرده است.
پس بدین ترتیب سامانه های اعتبارسنحی مسیر دریافت تسهیلات را برای افراد مختلف باز می کند؟
بله همین طور است.
سامانه اعتبارسنجی، اشخاص حقیقی و بنگاه های کوچک و متوسط را در دستیابی به تسهیلات اعتباری کمک می کند.
این سامانه اطلاعات دوره ای، قابل اتکا و هدفمند را در خصوص تسهیلات گیرندگان در اختیار بانک ها قرار می دهد و مطابق آمارهای موسسه مالی بی المللی (IFC) موجب می شود زمان و هزینه ارزیابی درخواست های تسهیلات تا 25 درصد یا بیشتر کاهش یافته و نرخ معوق شدن و عدم بازپرداخت اقساط تسهیلات نیز 40 تا 80 درصد کاهش می یابد.
کارکرد این سامانه در کشورهای مختلف دنیا همچنین موجب کاهش نرخ بهره تسهیلات، افزایش توانایی مالی افراد و میزان دسترسی آن ها به منابع مالی، کاهش مطالبات معوق بانکی، پشتیبانی از فعالیت های تامین مالی مسئولانه و در مجموع موجب عدالت در توزیع منابع مالی بانک ها از طریق مهندسی فرهنگی نظام اعتباری شده است.
به طوری که آمارها حاکی از این است که در کشورهای فاقد سامانه اعتبارسنجی تنها 25 درصد افراد به منابع مالی دسترسی دارند و این در حالی است که این موضوع در کشورهای دارای سامانه اعتبارسنجی بیش از 90 درصد است.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال دوم ، شماره دوم ، خرداد و تیر 1393 ، صفحات 14 و 15 و 16