رتبه اعتباری نقش حیاتی در تصمیم گیری برای پشایش اعتباری دارد.
طبق تحقیقات صورت گرفته توسط موسسه Fair Isaac، بیش از 75 درصد وام دهندگان (در قبال ترهین) و بیش از 90 درصد اعطا کنندگان کارت های اعتباری از رتبه های اعتباری برای تصمیم گیری برا اعطا وام استفاده می کنند.
رتبه اعتباری پایین می تواند به رد اعتبار منجر شود.
علاوه بر این وام دهندگان، نرخ های بهره بیشتری برای افراد با رتبه های پایین در نظر خواهد گرفت.
این اقدام به عنوان قیمت گذاری مبتنی بر ریسک شناخته می شود.
معمولا رتبه اعتباری، عددی بین 300 الی 850 است که مشخص می کند اشخاص تا چه اندازه می توانند وام گیرنده خطرناکی باشند، به عبارت دیگر هر چه رتبه بالاتر باشد، ریسک کم تری برای اعتباردهندگان دربر خواهد داشت، علاوه بر این، رتبه اعتباری در تصمیماتی فراتر از موضوعات وام دهی نیز به کار می رود.
کارفرمایان، خدمات دهندگان عمومی و ... از رتبه های اعتباری برای ارزیابی اینکه آیا خدمات شان را به افراد ارائه دهند یا نه، استفاده می کنند و به همین ترتیب کاربردهای رتبه اعتباری در سایر رشته های اقتصادی در حال گسترش است.
شاید پر دردسرترین کاربرد رتبه اعتباری نرخ گذاری توسط شرکت های بیمه باشد.
به طور خلاصه در تصمیمات مرتبط به اینکه آیا شخصی بتواند از اساسی ترین خدمات برخوردار شود یا خیر به این عدد منفرد بر می گردد.
مدل های رتبه بندی اعتباری بر اساس آمار تحلیلی و گزینش متغیرهایی که با نظر به
صلاحیت اعتباری اشخاص مرتبط است، طراحی می شوند.
موسسات
اعتبارسنجی مختلف از مدل های رتبه بندی گوناگونی برای اهداف خود استفاده می کنند.
مدل های رتبه بندی اعتباری برای مدت های زیادی به طور محرمانه استفاده می شدند، همچنین بر سر اینکه چه عواملی و تا چه اندازه در مدل ها لحاظ شوند، اختلاف نظر وجود دارد، به عنوان نمثال سه موسسه معتبر
Equifax ,
Experian و
TransUnion توافق دارند که گزارش دهی اعتباری باید طور رسمی وجود داشته باشد.
آن ها از سه مدل مختلف برای رتبه بندی اعتباری استفاده می کنند.
موسسات FairIsaac و Company
مدل ها رتبه بندی را برای Equifax و TransUnion طراحی می کنند که به این دلیل آن ها را رتبه های
FICO می نامند، در حالی که موسسه Experian استفاده از مدل های طراحی شده توسط شرکت
Scorex را اساس کار خود قرار داده است.
با اینکه وام دهندگان مختلف ممکن است رتبه ها را به طور متفاوتی ارزیابی کنند، اما به طور کلی رتبه بالاتر از 680 به عنوان ممتاز در نظر گرفته می شود. اشخاص با رتبه های بین 575-680 احتمالا وام های بی پستوانه را دریافت می کنند و اشخاص با رتبه های زیر 540 عموما از اعتبار به طور کلی منع خواهند شد.
اخیرا اشخاص می توانند از رتبه های اعتباری خود آگاه شوند.
هیچ منع قانونی بر
موسسات اعتبارسنجی برای ارائه رتبه های اعتباری به اشخاص وجود ندارد.
به هر حال هم اکنون برخی شرکت های خدمات اعتباری، رتبه اعتباری را به متقاضیان می فروشند و در قبال مبلغی، مشاوره های لازم برای بهبود آن را نیز ارائه می دهند.
در کشورهای غربی قانون فرصت های مساوی اعتباری، اعتباردهندگان را از مد نظر قرار دادن نژاد، جنسیت، وضعیت تاهل، اصالت ملی و مذهب منع می کند.
به زعم آن ها رتبه اعتباری ازجح از روش قبلی ارزیابی توسط یک مسئول اعتباری است، چرا که مسئول اعتباری تحت تاثیر ملاحظات زیادی بوده که مشکلاتی (از قبیل تبعیض) را ایجاد می کند.
سایرین اذعان دارند که نسبت نابرابر رد وام تغییر نکرده است چرا که پیاده سازی رتبه اعتباری و تبعیض آشکار گذشته به سادگی با یک شکل ظرافت مند تبعیضی جایگزین شده که در محاسبات رتبه بندی اعتباری به واسطه بیان قضاوت برنامه نویسان در خصوص اینکه چه عواملی مدنظر قرار گیرد و میزان وزن این عوامل چقدر است، به کار گرفته می شود.
معمولا رتبه اعتباری، عددی بین 300 الی 850 است که مشخص می کند اشخاص تا چه اندازه می توانند وام گیرنده خطرناکی باشند، علاوه بر این رتبه اعتباری در تصمیماتی فراتر از موضوعات وام دهی نیز به کار می رود
برای محاسبه یک رتبه از چه اطلاعاتی استفاده می کنند؟
مدل های رتبه بندی اعتباری عمدتا رتبه اشخاص را از اطلاعات موجود در گزارش اعتباری محاسبه می کنند، همچنین ممکن است اطلاعات را از بررسی مواردی از قبیل شغل، طول خدمات و اینکه خانه دارد یا خیر، اخذ کنند.
طبق تحقیقات موسسه IsaacFair تقریبا 35 درصد از وزن رتبه اعتباری اشخاص را تاریخچه پرداخت اشخاص تشکیل می دهد.
تاریخچه پرداخت، حساب های مختلف اعم از کارت های اعتباری، وام های رهنی و حساب های جزئی را منعکس می کند.
نحوه وصول، وثایق دین حال، دعاوی و نیز دیگر اقلام اطلاعاتی همگی در این طبقه قرار می گیرند.
مانده حساب اشخاص تقریبا 30 درصد از وزن رتبه اعتباری را تشکیل می دهد، البته روش ارتباط دادن مانده حساب به رتبه اعتباری نیز جای بحث دارد.
به زعم موسسه IsaacFair بخشی از علم رتبه بندی تعیین این است که چه میزان مانده، خیلی زیاد حساب می شود.
رتبه اعتباری، آخرین مانده گزارش شده و اینکه آیا به طور کامل تسویه شده است را در محاسبه می آورد.
در تعیین رتبه، به گردش اعتبار اشخاص از قبیل کارت های اعتباری توجه می شود، برای مثال، چنانچه شما چندین کارت اعتباری با یک مانده ناچیز که مرتبا تسویه می کنید دارید، این در رتبه شما تاثیر بهتری دارد تا زمانی که شما تعدادی کارت اعتباری با هیچ مانده ای داشته باشید، چرا که در حالت دوم احتمال زیادی نسبت به خالی کردن کارت ها وجود دارد، به همین منوال، اگر شما تعداد خیلی زیادی کارت اعتباری داشته باشید، این در گزارش شما به صورت نمره منفی منعکس خواهد شد.
طبق تحقیقات موسسه IsaacFair تقریبا 35 درصد از وزن رتبه اعتباری اشخاص را تاریخچه پرداخت اشخاص تشکیل می دهد. تاریخچه پرداخت، حساب های مختلف اعم از کارت های اعتباری، وام های رهنی و حساب های جزئی را منعکس می کند. نحوه وصول، وثایق دین حال، دعاول و نیز دیگر اقلام اطلاعاتی همگی در این طبقه قرار می گیرند.
ده درصد از وزن رتبه اعتباری مربوط به اعتبار جدید است که شامل تعداد حساب های اعتباری جدید است.
هر چه حساب های جدید شخص بیشتر باشد، رتبه وی کمتر خواهد شد.
به علاوه تعداد استعلام های اعتباری از شخص در سال گذشته رتبه وی را کاهش خواهد داد.
زیرا اشخاصی که بیشتر در جستجوی وام هستند، می توانند ریسک اعتباری بالاتری داشته باشند.
طبق سیستم 15 درصد از وزن رتبه اعتباری به عمر
تاریخچه اعتباری مشتری بر می گردد و در نهایت، تقریبا 10 درصد از وزن رتبه اعتباری را نوع اعتبار و اینکه آیا یک ترکیب سالم است، تشکیل می دهد.
باید توجه داشت که این عوامل صرفا تعداد کمی در میان بسیاری از عوامل دیگر هستند و در حقیقت رتبه اعتباری اشخاص توسط فرمولی پیچیده که بیش از 100 عامل مختلف در آن دخیل است، تعیین می شود.
با اینکه وام دهندگان مختلف ممکن است رتبه ها را به طور متفاوتی ارزیابی کنند، اما به طور کلی رتبه بالاتر از 680 به عنوان ممتاز در نظر گرفته می شود.
اشخاص با رتبه های بین 575-680 احتمالا وام های بی پشتوانه را دریافت می کنند و اشخاص با رتبه های زیر 540 عموما از اعتبار به طور کلی منع خواهند شد.
اگر شخصی در فهرست دارنده گزینه ورشکستگی باشد منجر به کاهش 160-220 امتیاز در رتبه اعتباری اش می شود.
اثر عاملی مانند ورشکستگی برای 7-10 سال در رتبه اعتباری می ماند.
اگر یک وام معوق در پرونده اعتباری اشخاص وجود داشته باشد، 70-120 امتیاز از رتبه اعتباری وی کم می شود.
مشکلات مرتبط با رتبه بندی اعتباری
وام دهی بی پشتوانه
خدمات متفاوتی به اشخاص با رتبه های اعتباری بالاتر نسبت به رتبه های پایین تر، پیشنهاد می شود.
برای اشخاص با رتبه های اعتباری پایین تر، وام های بی پشتوانه با نرخ های بهره بالاتر در نظر گرفته می شود.
Center for Community Change برای روشن ساختن روشی که در آن رتبه های اعتباری بر نرخ های بهره تاثیر می گذارد، توضیح می دهد که اشخاص در طبقه بالای رتبه اعتباری، عموما برای یک وام 100.000 دلاری با پرداخت ماهیانه 572 دلار نرخ بهره 5.546 درصد می پردازند، به همین ترتیب، یک شخص با رتبه اعتباری زیر 559 برای همان وام، نرخ بهره 7.945 درصد با پرداخت ماهیانه 730 دلار پرداخت خواهد کرد.
چنانچه شخصی در گزارش اعتباری اش یک وام بی پشتوانه داشته باشد، این امر می تواند به رتبه اعتباری اش آسیب برساند.
رتبه اعتباری پایین تر در حقیقت وام های بی پشتوانه بیشتری را به خود اختصاص می دهد که به دور باطل منجر می شود.
گسترش استفاده از رتبه های اعتباری
هم اکنون موسسات خدماتی بیشتری از
رتبه بندی اعتباری برای ارزیابی مشتریان شان استفاده می کنند که بدین صورت استفاده از کالا و خدمات برای اشخاص با رتبه های اعتباری پایین سخت تر می شود.
شاید بحث برانگیزترین استفاده کنندگان جدید از رتبه های اعتباری، شرکت های بیمه باشند.
این شرکت ها برای ارزیابی سطوج ریسک و نسبت های زیان از رتبه های اعتباری استفاده می کنند.
بیمه گرها معتقدند که مشتریان با رتبه های اعتباری پایین تر احتمالا بیشتر درخواست استفاده از بیمه را خواهند داشت.
با این وجود شرکت های بیمه با وجود فقدان یک ارتباط علت-معلولی بین یک رتبه اعتباری و ریسک بیمه، می توانند نرخ یک مشتری را بالا ببرند یا حتی پوشش بر پایه این عدد را انکار کنند، برای مثال اینکه شما یک وام ممتاز دارید یا خیر می تواند باعث افزایش خودکار بخشودگی بیمه شما شود و این ربطی به سابقه رانندگی عالی شما ندارد.
به نظر منتقدان، این نحوه استفاده از رتبه اعتباری کاملا مستبدانه بوده و یک رویه تجاری ناعادلانه است.
عدم صحت گزارشات اعتباری
با توجه به اینکه رتبه های اعتباری بسیار مهم هستند، لازم است که بر اساس اطلاعات صحیح بایند.
به هر حال، مشکلات عدم صحت می تواند به رتبه های اعتباری اشخاص آسیب رساند.
مطالعه گسترده ای که توسط نمایندگی
National Credit Reporting و
Federal of America Consumer صورت پذیرفته نشان داد که 29 درصد اشخاص خطاهای قابل توجهی در گزارش اعتباری شان داشتند که 50 امتیاز یا بیشتر در رتبه اعتباری شان تاثیر گذاشته بود.
موسسات اعتبارسنجی عموما حجم زیادی شکایت دریافت می دارند و منابع کافی برای رسیدگی درست به شکایات را ندارند، برای مثال نمایندگان شرکت Experian در روز به حدود 100 تماس تلفنی شاکیان پاسخ می دهند.
به علاوه، این موسسات بیشتر درگیر تجمیع مقدار زیادی از اطلاعات درباره یک شخص هستند زیرا این چیزی است که شرکت ها تقاضا می کنند.
این اقدام، کیفیت داده ها را جرح و تعدیل می کند زیرا در زمان بازیابی اطلاعات در مورد یک شخص، الگوریتم های موسسات اعتبارسنجی برای فاکتور گرفتن از تفاوت های جزئی که در شناسه ها رخ می دهد از قبیل اعداد ناصحیح در یک عدد امنیتی، طراحی شده اند، برای مثال، در یک مورد برخلاف TransUnion، موسسات اعتبارسنحی به طور مرتب فایل های Judy Thomas را با Judith Upton ترکیب می کرد.
این فایل ها با هم ترکیب شده بودند چون شباهت هایی در اسامی کوچک و ارقام امنیتی اجتماعی آن ها وجود داشته.
اینجا استنباط می شود که بهتر است به خاطر شمولیت، اطلاعات و انحرافات بیشتری جمع آوری شوند و سپس ریسک فاکتور گرفتن از اطلاعات اعتباری بد در مورد یک شخص را انجام دهیم.
عدم صحت گزارش اعتباری، از تامین کنندگان اطلاعات نیز به وجود می آید.
در سال 1999 چندین بانک نسبت به مخفی نگاه داشتن اطلاعات مثبت درباره افراد اقرار کردند چون می ترسیدند مشتریانشان طعمه رقیبانی شوند که شرایط اعتباری بهتری به آن ها پیشنهاد می دهند.
نشریه
Office of the Comptroller of Current منتشر می کنند: "به نظر می رسد برخی از وام دهندگان، برای جلوگیری از اینکه بهترین مشتریان شان توسط رقیبانشان جذب نشوند، گزارش دهی اطلاعات را در خصوص وام گیرندگان بی پشتوانه قطع کرده اند".
اشخاص با گزارشات اعتباری ناصحیح در حقیقت رتبه های اعتباری ناصحیح خواهند داشت.
آن ها بدون اینکه تقصیر خودشان باشد، اعتبار می شوند یا نرخ های بهره بالانری می پردازند.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، شماره چهارم ، تیر 1392 ، صفحات 8 و 9 و 10