وجود مساله یا مشکل عدم تقارن اطلاعات در بازارهای اعتبار یکی از موضوعت شناخته شده در ادبیات اقتصادی است.
معمولا بانک ها و موسسات مالی و اعتباری در ارتباط با رفتار گذشته، ویژگی ها یا اهداف متقاضیان تسهیلات اعتباری، اطلاعات کاملی در اختیار ندارند.
ریسک های ناشی از این مساله موجب می گردد احتمال بازپرداخت تسهیلات توسط مشتریان کاهش یابد و هزینه های تامین مالی نیز افزایش یابد.
ایجاد هماهنگی میان بانک ها برای تسهیم اطلاعات درباره رفتار گذشته مشتریان موجب می گردد مشکلات ناشی از عدم تقارن اطلاعات برطرف گردد.
تسهیم اطلاعات از طریق شرکت های سنجش اعتبار یا اصطلاحا Credit Bureau ها محقق می گردد.
متقاعد نمودن بانک ها برای تسهیم اطلاعات مستلزم رعایت برخی اصول و استانداردهای حرفه ای توسط شرکت های سنجش اعتبار است از جمله:
- رعایت اصل شفافیت و استقلال
- تدوین آیین رفتار حرفه ای و لزوم رعایت آن توسط همه اعضای شرکت سنجش اعتبار
- رعایت اصل دوجانبگی در تسهیم اطلاعات، با ارائه دهنده اطلاعات می باشند و در مقابل به تعداد اعضای شرکت می توانند به عنوان "گیرنده اطلاعاعت" از فرآیند تسهیم اطلاعات منتفع گردند.
- اصل بهبود کیفیت اطلاعات. داده های شرکت سنجش اعتبار باید دارای ویژگی هایی مانند "قابلیت دسترسی"، "کامل بودن"، "به روز بودن" و "صحت و دقت" باشند.
رابطه میان یک شرکت سنجش اعتبار (
Credit Bureau) و اعضای آن بر مبنای اصل دو جانبگی یا اصطلاحا (Reciprocity Principle) استوار می باشد.
مفهوم Bureau به معنای تسهیم اطلاعات میان بانک های یک کشور در چارچوب های مشخص اطلاق می گردد.
تسهیم اطلاعات نیز بر اساس اصل دوجانبگی صورت می پذیرد، به این معنا که تنها اعضایی که تمام اطلاعات اعتباری (مثبت و منفی) خود را ارائه نموده اند، قادر خواهند بود بهه گزارشات اعتباری این شرکت دسترسی داشته باشند.
طبق اصل دوجانبگی، اعتباردهندگان می توانند
گزارشات اعتباری را از شرکت سنجش اعتبار به دست آورده و با استفاده از آن ارزشمندی اعتباری تقاضای جدید را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهند.
در این راستا، شرکت سنجش اعتبار حق الزحمه هایی را به ازاء دفعات استفاده از گزارشات علاوه بر حق الزحمه عضویت، از استفاده کنندگان و اعضا دریافت می کند.
تعریف سیستم سنجش اعتبار
سیستم سنجش اعتبار، یک پایگاه داده جامع و ملی متشکل از همه داده های مرتبط با
سابقه اعتباری اشخاص حقیقی و حقوقی است که با جمع آوری و ذخیره سازی، پردازش و گزارش گری، به بهبود فرآیند مدیریت ریسک اعتباری بانک ها و موسسات مالی و اعتباری کمک می نماید.
برخی ویژگی های اصلی این سیستم عبارتند از:
- ساختار پایگاه داده ای و گزارشگری منعطف
- استفاده از اطلاعات قبلی (سابقه اعتباری) در مورد یک مشتری
- قابل انطباق با خدمات و سیستم های ارزش افزوده مانند ماژول های امتیازدهی و ماژول های مختلف مدیریت ریسک اعتباری
- دارای ویژگی های امنیتی بالا و مناسب برای حفاظت از داده ها و اطلاعات اعضا
برخی از مفاهیم و اصول بنیادین حاکم بر فضای کسب و کار سیستم های سنجش اعتبار بر مبنای تجارت جهانی صنعت تسهیم اطلاعات اعتباری عبارتند از:
اصل کیفیت اطلاعات
اطلاعات شرکت های سنجش اعتبار باید دارای چهار ویژگی اساسی به شرح زیر باشند:
- قابل دستیابی
- دارای مفهوم و معنا
- کامل بودن
- به روز بودن
اصل دوجانبگی
هر آنچه که یک عضو دارد باید در اختیار Bureau قرار دهد ، در مقابل هر آنچه bureau در اختیار دارد باید به عضو مربوطه داده شود.
اصل شفافیت و استقلال
این دو اصل نیز برای موفقیت یک credit bureau بسیار ضروری و حیاتی هستند.
توافق نامه عضویت
شرکت سنجش اعتبار برای تحقق اهداف و تعیین چارچوبی برای رعایت اصول فوق، قرارداد یا توافق نامه ای با اعضای خود امضا می کند.
در این توافق نامه حقوق و مسئولیت های اعضای شرکت مانند مشتریان و گردآورندگان اطلاعات، مشخص می گردد.
موفقیت Bureau به عملکرد موتور جستجوب آن نیز بستگی دارد. موتور جستجو باید بتواند نیازهای مشتریان خاص در هر کشور را برآورده کند. هر منبع اطلاعاتی، فرهنگ پردازش داده متفاوت و مختص به خود را دارا می باشد.
این توافق نامه ابعاد کلی به شرح زیر را در بر می گیرد:
- مسئولیت های شرکت سنجش اعتبار
- مسئولیت های اعضا
- قواعد و اصول عمومی (اصل محرمانگی اطلاعات، اصل دوجانبگی و نحوه عملیات)
- ساختار قیمت گذاری محصولات و خدمات و نحوه پرداخت ها
مسئولیت های اعضا
- همه داده های توافق شده در موعد مقرر به پایگاه داده شرکت سنجش اعتبار ارسال کند
- داده های مرتبط با هر عضو باید به صورت دوره ای مطابق مقررات مربوطه، به روز رسانی شود
- رویه لازم برای استفاده موجه از اطلاعات دریافتی از شرکت سنجش اعتبار را تدوین کند
مسئولیت های شرکت سنجش اعتبار
- به صورت مستمر برای بهبود کیفیت محصولات شرکت در راستای انطباق با خواسته های مشتریان و اعضاء تلاش نماید
- توسعه تکنولوژی و دانش فنی را همواره در سرلوحه برنامه های خود قرار دهد
- برای نیازهای مشتریان اعضاء نرم افزارها و راه حل های مناسب فراهم کند
مشتریان متمایل هستند که فقط اطلاعات صحیح درباره آنان تسهیم شود و اعضا نیز در خصوص به روز بودن اطلاعات دریافتی و صحت آن، دغدغه های اساسی دارند.
ساختار قیمت گذاری خدمات
- برای یک استعلام، قیمت یا کارمزد استاندارد وجود ندارد.
- هر استعلام بر مبنای ارزش واقعی اطلاعات مندرج در آن قیمت گذاری می شود
برای این منظور باید روش های مناسب ارزیابی کیفیت اطلاعات و ارزشمندی آن تدوین گردد.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، شماره اول ، اسفند 1391 ، صفحات 16 و 17