قلک خوب هیچ وقت نمی شکند

می دانید چرا کمتر دانش آموزی پیدا می شود که وقتی از او بپرسید می خواهد در آینده چه کاره شود میگوید – مثلا – سرمایه گذار یا بانکدار؟
چون اغلب دانش آموزان و حتی دانشجویان با پدیده ای به نام سرمایه گذاری ناآشنا بوده و در دسته بندی عمومی زندگی آنها جایی ندارد. 
مقوله ای به عنوان سپرده گذاری در زندگی عمومی مردم، در حالی همواره وجود داشته است که این موضوع نه به شکل یک فرهنگ، بلکه صرفا بیشتر به عنوان آینده نگری کوتاه مدت در بین والدین مرسوم بوده و به فرزندان آموزش داده نشده است. 
همه ما در دوران کودکی و نوجوانی خمره های کوچک و بزرگ سفالی به نام قلک داشته ایم و همیشه هم از شکستن آن لذت برده ایم، اما یادمان نمی آید دقیقا تفاوت قلک با اسباب بازی چیست و آیا قلک بهتر است یا دوچرخه؟
البته در برخی مواقع به ما می گفتند که اگر پول بیشتری در این قلک بریزید، می توانید بعدا برای خودتان یک دوچرخه بخرید، ولی می توان قاطعانه گفت که اغلب کودکان و نوجوانان یا تصور درستی از کارکرد قلک ندارند و یا اصلا "تصوری" در این باب در ذهنشان شکل نگرفته است!
شکل نگرفتن این تصور که می توان در آینده با پول های ذخیره شده زندگی بهتری داشت، نه فقط به خانواده ها، بلکه به مدرسه هم مرتبط است.
جایی که پیش از اینکه بگذارند بچه به آینده ای با شرایط مالی خوب نگاه کند، مجبور است بگوید و بنویسید که "علم بهتر از ثروت است!"
حتما هم علم بهتر از ثروت است، اما در دنیای کنونی اگر ثروت نداشته باشی علمی هم در کار نیست، چرا که شما برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و یا با کیفیت تر حتما باید دستتان در جیبتان هم بیشتر فرو برود. 

پس انداز یک سنت خوب

پس انداز کردن و ذخیره کردن منابع مالی اضافه برای روز مبادا یک محاسبه ساده اقتصادی است که اغلب خانواده ها به خوبی با آن آشنا هستند، اما این آشنا بودن بیشتر در مواقع اضطرار و شرایط سخت خود را نشان می دهد.
در واقع این سنت که از دوران کودکی به شکل ابتدایی با خرید یک قلک آموزانده می شود، به دلیل اینکه اولویتی اساسی در افراد مصرف کننده خانواده محسوب نمی شود و بسیاری از والدین به شکل تفریح و یا سرگرمی برای کودکان خود به آن می نگرند، نمی تواند کمک کاری برای اقتصاد خانواده باشد. 
در واقع پس انداز به معنای ذخیره کردن پول های اضافی است که ضرورتی برای خرج آنها در زمان کنونی وجود ندارد و حتما در آینده نزدیک یا دورتر به آن نیاز پیدا خواهد شد. 
در صورتی که این ذخیره کردن با نیت قبلی و برای یک فعالیت خاص برنامه ریزی شده باشد، حتما می تواند مفیدتر هم باشد. 
این موضوع علاوه بر اینکه از نگاه اقتصادی قابل پذیرش بوده به لحاظ دینی هم توصیه شده است.
قرض الحسنه یا وام بدون بهره که به عنوان کمک بین افراد یک خانواده یا اجتماع برنامه ریزی می شود، برخاسته از همین سنت خوب ذخیره کردن پول های اضافه است.

پس انداز در شرایط کنونی اقتصاد ایران

ذخیره کردن پول در هر برهه و هر کشوری که باشید، در شرایطی مفید و هوشمندانه خواهد بود که زمینه های اقتصادی دیگر هم به سامان باشند.
در حقیقت می توان گفت ذخیره کردن پول همیشه هم به صرفه نیست، چرا که ممکن است ارزش پول شما در زمانی که آن را ذخیره کرده اید روز به روز کاهش یابد. 
این اتفاق این روزها در اقتصاد ایران به خوبی قابل مشاهده است. 
تورم بالای 35 درصد، رکود و کاهش قدرت برابری ریال در مقابل تقریبا همه ارزها باعث شده و می شود که پول ذخیره شده شما در یک مقطع زمانی مثلا یک ساله علاوه بر کاهش قدرت به اندازه 35 درصد تورم از ارزش آن نیز کاسته شود. 
برای روشن شدن ماجرا یک مثال ساده می زنیم.
شما اگر در اول بهمن 1392 یک میلیون تومان پول داشته باشید و آن را ذخیره کنید، در حالی که می توانید با آن یک گوشی تلفن همراه بخرید، می توانید امیدوار باشید که در بهترین شرایط و معدود بانک هایی سپرده شما با سود 22 درصد اول بهمن 93 به شما بازگردانده شود، یعنی پول شما شده است یک میلیون و 220 هزار تومان. 
تاکنون شما در یک سال 220 هزار تومان سود کرده اید، اما اگر الان بخواهید بروید و همان گوشی تلفن را بخرید دیگر قیمت آن یک میلیون نیست، بلکه یک و 350 هزار تومان است!
به این ترتیب در حالی که یک سال با گوشی کهنه خود صرف کرده اید مجبورید پول بیشتری را برای خرید آن صرف کنید. 
از سویی دیگر اگر شما می توانید امسال با یک میلیون تومان حدود 330 دلار ارز بخرید، ممکن است سال دیگر با همان پول کمتر از 300 دلار نصیبتان شود.
پس بی خیال پس انداز شویم؟
به این ترتیب به نظر می رسد در شرایط اقتصادی کنونی کشور پس انداز کردن توجیه اقتصادی چندانی نداشته باشد. 
حال اگر این پس انداز بخواهد بلند مدت هم باشد که اوضاع بدتر می شود. 
اکنون برخی خانواده های جوان که خود از سرمایه های گذشتگان محروم بوده اند، با تشویق بانک ها و یا بیمه های عمر حساب های بانکی را باز می کنند که آینده فرزند خود را تامین کنند.
حال با این توصیف آیا واقعا می توان به آینده هایشان امید داشت؟
در اینجا هم اگر شما حتی ماهانه 500 هزار تومان کنار بگذارید 20 سال بعد پول شما شده است 120 میلیون تومان که با سودهای خوش بینانه سالانه 20 درصد و در صورت کم نکردن هیج پولی از آن می توانید در آن سال حدود 300 میلیون تومان به فرزند 20 ساله خود هدیه دهید که وی هم می تواند با فرض ثابت بودن قیمت خانه در کشور، یک خانه 70 تا 80 متری بخرد، اما اگر روند افزایش قیمت خانه مثل 20 سال گذشته باشد، فرزند 20 ساله شما تنها قادر خواهد بود پول پیش اجاره خانه اش را جور کند. 
با این اوصاف پس انداز کردن نمی تواند توجیه اقتصادی خوبی داشته باشد و به همین دلیل هم بوده است که طی چند سال اخیر، به خصوص از زمان جهش ارزی، مردم برای حفظ کردن ارزش پول خود آن را به دیگر دارایی ها از جمله طلا و ارز و یا سهام تبدیل کرده اند. 
البته این شرایط ناپایدار تا زمانی خواهد بود که همچنان کشور با تورم و گرانی کالا و ارز رو به رو باشد، بدیهی است که اگر اقتصاد ایران هم مانند بسیاری از کشورها تورم های تک رقمی و پایین داشته باشد حتما صرفه جویی و پس انداز کردن مفید خواهد بود. 

قلک خوب هیچ وقت نمی شکند

امروز دیگر کمتر قلک ها می شکنند، چون گاهی اوقات قیمت قلک از پولی که در آن ذخیره شده بیشتر است!
اما نکته ای که بسیار مهم تر از شکستن فیزیکی قلک است، حرمت قلک و کاری است که از آن به پس انداز یاد می شود. 
اگر می خواهیم فرزندانمان و حتی خودمان بیشتر با مفاهیم اقتصادی آشنا شویم باید به این کار حرمت گذاشته و حسابگرانه گام برداریم، حتی اگر شرایط تورمی و منفی باشد. 
حتما پس انداز کردن بهتر از اسراف است و اگر پولی در اختیار داریم و نمی توانیم آن را به درستی مصرف کنیم، دست کم باید آن را ذخیره کرد، حتی با این علم ممکن است ارزش آن اندکی کاهش یابد. 
تجربه اقتصاد کشور تورم حدود 20 درصد و به پایین را نشان می دهد و این یعنی همیشه فرصتی برای آینده وجود دارد.
قلک باید با فرهنگش خریداری و نگهداری شود و آموزش هم در کنار آن واجب است، آموزشی که به کودک یاد دهد این کشور علاوه بر دکتر و مهندس و احیانا خلبان، به سرمایه گذار و اقتصاد دان و توسعه هم نیازمند است. 

منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال اول ، شماره دهم ، بهمن و اسفند 1392 ، صفحات 36 و 37