انواع تکنیک های ارزیابی اعتباری : رتبه بندی ، اولویت بندی ، گزارش گری و امتیازدهی اعتباری
ارزیابی اعتباری از چند منظر قابل بحث می باشد. برخی از منظرها دارای کارکردهایی در بازار سرمایه و برخی دیگر نیز دارای کارکردهایی در بازار پول و اعتبار می باشد.
چهار اصطلاح و مفهوم تخصصی در موضوع ارزیابی اعتباری در بازارهای فوق الذکر وجود دارد.
برخی از این اصطلاحات به شرح زیر می باشند:
رتبه بندی اعتباری
این مفهوم دارای کارکردهای ویژه ای در بازار سرمایه بوده و از آن در بازار پول و اعتبار مورد استفاده قرار میگیرد.
رتبه بندی اعتباری نظریه رسمی است که توسط شرکت های رتبه بندی اعتباری درباره اعتبار دولت ها ، نهادها ، سازمان های دولتی ، موسسه های مالی و بنگاه های اقتصادی اعلام میشود.
رتبه اعتباری در حقیقت مبنای لازم را برای مقایسه ریسک اعتباری یک بنگاه اقتصادی با بنگاه های اقتصادی دیگر فراهم می سازد.
در رتبه بندی اعتباری (Credit Rating)، تیمی تخصصی، تجهیز شده و ضمن بررسی ابعاد مختلف فعالیت شرکت نسبت به تعیین رتبه آن اقدام می نمایند.
این تیم تخصصی معمولا از روش تحلیل بنیادین استفاده می کند.
طبق این روش، سه سطح کشور، صنعت و شرکت بطور کملا تفصیلی مورد بررسی قرار گرفته و نظرات تخصصی تیم مزبور در خصوص وضعیت ارزشمندی اعتباری شرکت مربوطه ارائه می گردد.
با توجه به مشکل عدم تقارن اطلاعات موجود در بازار سرمایه، این گونه شرکت ها معمولا اطلاعات لازم را برای سرمایه گذاران به منظور اتخاذ تصمیت مناسب سرمایه گذاری فراهم می کنند.
رتبه اعتباری در بازار اوراق قرضه معیاری است از احتمال پرداخت به موقع سد اوراق قرضه به سرمایه گذاران (خریداران اوراق قرضه) به علاوه بازپرداخت اصل سرمایه در زمن پیش بینی شده.
رتبه مزبور دارای کاراکترهایی به شرح زیر می باشد:
- معیار تنظیم خط مشی سرمایه گذاری سرمایه گذاران
- عامل تاثیرگذار در تعیین میزان بهره پرداختی اوراق قرضه توسط شرکت مربوطه
- مبنای تصمیم گیری بانک ها در اعطای اعتبار
- تعیین سقف معاملات با بنگاه های اقتصادی
باتوجه به اینکه نتیجه تجزیه و تحلیل بیان کننده توانایی مالی مشتری می باشد، از این رو بانک ها نیز از این روش برای ارزیابی توانایی مشتریان خود در بازپرداخت اقساط دریافتی استفاده می نمایند.
اولویت اعتباری
اولویت اعتباری (Credit Ranking) از تکنیک های رایج در بازارهای سرمایه دنیا محسوب می شود. سرمایه گذاران از گزارش های اولویت بندی سهام در راستای تعیین استراتژی های سرمایه گذاری خود در بازار سهام استفاده می نمایند.
به این معنا که با استفاده از این گزارش ها، سرمایه گذاران قادر خواهند بود تصمیم مناسب را در خصوص خرید، نگهداری یا فروش سهام خود اتخاذ نمایند.
گزارش اعتباری
سامانه اعتبار سنجی (Credit Bureau) با هدف کاهش عدم تقارن اطلاعات، تسریع و تسهیل فرایند اعطای اعتبار و خدمت به سیستم های اعتباری تشکیل شده و با جمع آوری، سازمان دهی، تلفیق، تطبیق و پردازش اطلاعات مربوط به مشتریان (از منابع مختلف) به مدیریت بهینه ریسک در بانک ها و موسسات اعتباری کمک می نماید.
این اطلاعات در قالب یک گزارش اعتباری در اختیار اعتبار دهندگان قرار گرفته و با ایجاد شناختی مناسب از تاریخچه اعتباری و رفتار وام گیرنده، آن ها را در تصمیم گیری های اعتباری یاری می کند.
امتیازدهی اعتباری
امتیازدهی اعتباری (Credit Scoring)، در حقیقت یک مدل آماری است که در نتیجه گیاده سازی آن اعتبار دهنده قادر خواهد بود ریسک اعطای تسهیلات به متقاضی اعتبار را بر اساس ویژگی های وی تعیین نماید.
به عبارت دیگر، امتیاز اعتباری، احتمال آماری عدم بازپرداخت به موقع اقساط اعتبار، تسهیلات یا تعهد را تعیین می نماید.
امتیاز دهی اعتباری بر این فرض استوار است که روش های آماری قادرند رفتار آتی اعتبار گیرندگان را بر مبنای جزئیات رفتار پیشین آن ها پیش بینی نمایند.
امتیاز اعتباری، سطح ریسک را محاسبه و میزان ارزیابی ها قضاوتی را در فرایند تصمیم گیری اهلیت اعتبار گیرنده کاهش میدهد.
این تکنیک موجب ساده تر شدن رویه های ارزیابی درخواست های اعتبار اشخاص حقیق و حقوقی می شود.
مدل امتیازدهی اعتباری موجب می شود ادارات مربوطه به نحو سریع تر و راحت تری نسبت به مدیریت ریسک اعتباری اقدام نمایند.
با توجه به توضیحات ذکر شده مشخص می شود که با بزرگ تر شدن اندازه شرکت ها و تسهیلات اعطایی، استفاده از تکنیم های تحلیلی و کیفی از درجه اهمیت بالاتری برخوردار می شوند.
این در حالیست که در خصوص مشتریان و تسهیلات خرد استفاده از تکنیک های آماری و کمی رایج تر است.
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال اول ، شماره هفتم ، آبان 1392 ، صفحه 16