انواع کارت های اعتباری

کارت های اعتباری را اساسا می توان به دو دسته کارت های بانکی و غیربانکی تقسیم کرد. 
کارت های اعتباری بانکی مثل ویزا و مسترکارت از سیستم اعتباری بانک ها استفاده می کنند. 
در حالی که کارت های غیربانکی را شرکت ها و موسسات دولتی و خصوصی به مقاصد مختلفی عرضه می کنند. 
American Express و Diners Club نمونه کارت های اعتباری غیر بانکی هستند.
همچنین در برخی از کشورها و شرکت های مخابرات و تلفن و یا شرکت های توزیع کننده نفت، گاز و بنزین نیز فروشگاه های زنجیره ای و باشگاه های تفریحی اقدام به صدور کارت اعتباری می کنند. 
دامنه کاربرد این کارت ها بستگی به دامنه فعالیت شرکت مربوطه و یا اهداف مالی آن ها دارد. 
در هر صورت فعالیت تمام این موسسات صادر کننده کارت باید زیر نظر نهاد مالی رسمی آن کشور و دارای مجوز فعالیت باشد . 
کارت های بانکی نیز دارای تنوع زیادی هستند. 
کارت های اعتباری تنها یک دسته از کارت های بانکی هستند و خود به انواع مختلف تقسیم می شوند. 
انواع فرعی کارت های اعتباری بانکی معمولا بر اساس نحوه محاسبه بهره، سقف میزان اعتبار منتسب به کارت و حداقل موجودی دارنده حساب، نرخ حق اشتراک سالیانه و فاکتورهای مالی دیگر محاسبه می شود. 
بانک های صادر کننده کارت و یا شرکت های غیر بانکی معمولا علاقه دارند که انواع کارت های خود را بر حسب امتیازات متفاوتی که در اختیار صاحب آن قرار می دهد به گروه هایی با نام طلایی، نقره ای و از این قبیل تقسیم کنند. 
یک دسته دیگر از کارت های بانکی مشابه آنچه که این روزها در کشور ما رایج است تنها به ارائه خدمات بانکی محدود از طریق باجه های خود پرداز اختصاص دارند و فاقد برخی از ویژگی های مهم یک کارت اعتباری جهت اعتبار سنجی مشتریان استاندارد هستند. 
دسته دیگری از کارت های اعتباری بانکی جهت اعتبار بانکی افراد نیز وجود دارند که در بسیاری از کشورهای دنیا که سیستم های بین المللی مانند ویزا و مسترکارت در آن ها به رسمیت پذیرفته شده، به کار گرفته می شوند. 
این کارت ها معمولا نام یک سازمان و یا شرکت را بر خود دارند. 
سازمان یا شرکت مذکور لزوما یک موسسه یا نهاد مالی نیست بلکه ممکن است به قصد ارائه خدمات مالی به گروهی از اعضای وابسته به خود پدید آمده باشد. 
مثلا برخی از فروشگاه های اینترنتی مثل آمازون یا Barnes & Noble یا حتی پورتال یاهو خدمات مالی از این دست را به اعضای خود ارائه می کنند. 
مشترکین یا Isp، اعضای یک باشگاه و یا مشتریان یک فروشگاه ممکن است این شانس را داشته باشند که با تهیه یک کارت اعتباری از این نوع از طریق سایت اعتبارسنجی ، ضمن بهره مندی از مزایای عمومی یک کارت اعتباری بانکی، از خدمات ویژه شرکت یا سازمان مذکور نیز استفاده کنند. 
مدل های مختلفی برای تعامل میان این سازمان ها از یک سو و بانک های صادر کننده کارت های بانکی و نیز کنسرسیون های ویزا و مستر کارت وجود دارد. 
گاهی این سازمان ها مستقیما با ویزا یا مستر کارت وارد معامله می شوند و خود یک واحد اعتباری مالی راه اندازی می کنند.
گاهی نیز با یک بانک معتبر طرف قرارداد با هر یک از این کنسرسیوم های بین المللی وارد مذاکره می شوند. 
شکل اخیر رایج تر است زیرا معمولا بانک های محلی شناخت بهتری از سابقه مالی نهادهای محلی دارند. 
همچنین سازمان ها و یا شرکت واسطه ممکن است بسته به نوع تعامل مالی خود با بانک صادر کننده اصلی کارت یا خود کنسرسیوم بین المللی ویزا و مسترکارت، درصد اندکی از بهای هر معامله را به عنوان پورسانت دریافت کند. 
به هر حال کاربران می توانند با تهیه کارت هایی از این نوع بدون مراجعه مستقیم به بانک و با واسطه یک شرکت تجاری به شبکه مالی مستر کارت یا ویزا بپیوندند. 
یک دسته مهم دیگر نیز از کارت های بانکی هستند که البته اعتباری نیستند ولی بیشتر قابلیت های آن مشابه کارت اعتباری است. 
به این کارت اصطلاحا Debit Card یا کارت بدهی می گویند. 
برخلاف کارت اعتباری که به دارنده آن اجازه خرج کردن بیشتر از موجودی مانده در حساب می دهد، این کارت ها فقط به اندازه موجودی مانده حساب مرتبط با آنها اعتبار دارند و پس از به پایان رسیدن اعتبار یا باید مجددا شارژ شوند و یا از درجه اعتبار ساقط می شوند. 
میزان حداقل و حداکثر موجودی در حساب این کارت ها نیز محدود است. 
مثلا اگر سقف موجودی یک کارت بدهی 1000 دلار باشد به معنی آن است که صاحب آن نمی تواند بهای یک کالای 1100 دلاری را یک جا بپردازند. 
همچنین اگر کف موجودی یک کارت 100 دلار باشد به معنی آن است که صاحب آن اگر در کارت خود 110 دلار داشته باشد تنها قادر است 10 دلار آن را واقعا هزینه کند و مابقی نزد بانک سپرده خواهد بود. 
همچنین بسیاری از کارت های بدهی فاقد قابلیت استفاده در دستگاه های خود پرداز (ATM) هستند. 
برخلاف عرف عمومی که کلیه کارت های مورد استفاده در جامعه را کارت اعتباری تلقی می کنند، کارت های بانکی را معمولا از ابعاد مختلفی همانند نوع تکنولوژی دامنه کاربرد و چگونگی تسویه، به اشکال مختلف دسته بندی می کنند که انواع کارت ها بر مبنای چگونگی تسویه به شرح زیر قابل تقسیم است . 

کارت های بدهی Debit Card

این نوع کارت امکانی برای پرداخت وجه به جای ارائه پول نقد در بسیاری از خریدهای رایج است. 
بنابراین در مقایسه با کارت های اعتباری که شیوه ای برای پرداخت در آینده هستند. Debit Card ابزار پرداخت در لحظه خرید است و در بسیاری از سوپر مارکت ها، فروشگاه ها و رستوران ها مورد پذیرش است. 
در این نوع از کارت ها، حساب دارنده بلافاصله و یا با فاصله زمانی بسیار کم (مثلا پایان همان روز معامله) بدهکار می گردد. 
این نوع از کارت ها در ماشین آلات نقطه فروش و ماشین های تحویل داری اتوماتیک قابل استفاده است. 
استفاده از این کارت تنها در حد مانده حساب دارنده کارت می باشد و اضافه بر موجودی حساب نمی توان نسبت به خرید کالا و خدمات اقدام نمود. 

کارت های هزینه

کارت های فوق نیز شبیه کارت های اعتباری (تعریف اعتبارسنجی) می باشند، با این تفاوت که این نوع کارت ها حد اعتباری از پیش تعیین شده ندارند و از دارنده کارت انتظار می رود که با دریافت صورتحساب خود بدهی خود را تادیه نماید. 
در این صورت هیچ گونه بهره ای به آنان تعلق نخواهد گرفت. 
مزیت این نوع کارت امکان خرید کالا و خدمات بدون نیاز به حمل حجم عظیمی از پول است. 
نمونه این نوع کارت ها آمریکن اکسپرس و دایرزکلوب است. 
انواع کارت از جهت تکنولوژی کارت های بانکی عموما از دو نوع تکنولوژی استفاده می کنند. 

کارت هوشمند (Smart Card)

کارت های هوشمند نسل جدید و پیشرفته تری از کارت ها هستند که در مقایسه با کارت های مغناطیسی طیف استفاده وسیع تری دارند. 
کارت های هوشمند از دو دیدگاه قابل بررسی و طبقه بندی هستند: یک دیدگاه بر اساس ساختار کارت هوشمند است و دیدگاه دیگر بر اساس نوع ارتباط کارت با دستگاه کارت خوان

کارت هدیه (Gift Card)

اینگونه کارت ها مانند کارت های اعتباری و کارت های بدهی نمونه ای از کارت های بدهی هستند. 
کارت هدیه به صورت بی نام و با مبالغ معین از سوی بانک صادر می شود و ایده مناسبی جهت هدیه به اقوام و دوستان است . 

کارت خودپرداز یا عابر بانک (ATM Card)

ATM Card که به آن Cash Card نیز گفته می شود از جابن یک بانک موسسه مالی صادر می شود و فقط در دستگاه های خودپرداز قابل استفاده است. 
استفاده اصلی این کارت ها برای برداشت و یا به حساب گذاشتن پول، مشاهده وضعیت حساب و تراکنش های مالی انجام شده (معمولا 10 تراکنش آخر) شبکه بانکی است. 
بر خلاف کارت های Debit، کارت های خودپرداز فقط برای تراکنش های حضوری قابل استفاده هستند نه خریدهایی از طریق تلفن، فاکس و یا اینترنت که نیاز به احراز هویت از طریق PINPersonalIdentificationNumber دارند و این بدان معناست که کارت های خودپرداز توسط فروشندگان کالا و اجناس مختلف، قابل پذیرش و پشتیبانی نیستند. 

کارت با نوار مغناطیسی

این تکنولوژی هم اکنون در اکثر کارت های بانکی جهان مورد استفاده قرار می گیرد. 
در این روش، اطلاعات مربوط به دارندگان کارت به صورت کدهای مخصوص در نوار مغناطیسی که در پشت کارت تعبیه شده است قرار می گیرد که به این عمل رمزگذاری می گویند. 
این کار توسط ماشین های مخصوص که برای کد کردن اطلاعات در نوار مغناطیسی و همچنین حک کردن مشخصات بر روی کارت ساخته شده اند انجام شده که به آن ها ماشین های حک کننده و رمزگذاری کننده گفته می شود.
نحوه استفاده از این اطلاعات بدین نحو است که دارنده کارت به فروشگاه های مراکز تجاری مجاز مراجعه و کارت خود را از دستگاه های نقطه فروش می گذارند. 
دستگاه های نقطه فروش از روی نوار مغناطیسی، اطلاعات کارت را خوانده و آن را به مرکز بانک مخابره می نماید. 
این نوع کارت در دستگاه های ATM نیز به همین نحو عمل می نماید. هم اکنون موسسات بزرگ بین المللی همچون ویزا و مسترکارت از این نوع تکنولوژی برای کارت های خود استفاده می نمایند. 

کارت با تراشه الکترونیکی

با پیشرفت تکنولوژی و ارزان تر شدن این نوع از تراشه ها،  امکان تولید کارت های حافظه دار به شکل اقتصادی هر روز بیشتر می شود. 
پروژه های آزمایشی در این زمینه به سرعت توسعه یافته و چند کشور استفاده از کارت های حافظه دار را شروع کرده اند. 
البته استفاده از تراشه جهت مسائل ایمنی همچون تایید صاحب اصلی کارت، سال هاست که در کشورهایی همچون فرانسه معمول است و همچنین کارت های تلفن که کارت های حافظه دار یک بار مصرف هستند، چندین سال است که توسط شرکت های تلفن در اختیار مشتریان قرار گرفته است. 
کارت های اعتباری در دنیا شکل های مختلفی دارد ولی تمام آن ها از حیث گسترده و دامنه کاربرد به دو دسته کارت های بین امللی و محلی قابل دسته بندی هستند. 
کارت های بین المللی همچون مستر کارت، ویزا، یوربی، امریکن، اکسپرس و ... در سطح بین المللی کاربرد داشته و توسط موسسات معتبری صادر و پشتیبانی می شوند ولی کارت های محلی فقط در محدوده مرزهای جغرافیایی در کشور معتبر هستند. 
صرف نظر از نوع و دامنه کاربرد کارت ها آن چه که حائز اهمیت است نقش تسهیل کنندگان این گونه وسایل پرداخت است.

منبع: ماهنامه اعتبارسنجی، سال سوم، شماره سوم، آبان و آذر 94