عرضه پول در اقتصاد ايران

مشتریان حقیقی

مشتریان حقوقی

دریافت گزارش اعتباری

1398/12/25 یکشنبه

آخرین مقالات

عرضه پول در اقتصاد ايران - بخش دوم عرضه پول در اقتصاد ایران در کوتاه مدت رابطه مثبت و معنی داری با نرخ بهره دارد. به عبارتی دیگر، عرضه پول در اقتصاد ایران در کوتاه متد تابه نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک های تجاری و تخصصی بوده و درونزا است. فعالیت های بانک های تجاری از طریق تغییر در ذخایر آزاد با توجه به شرایط سودآوری بازار، عامل موثری در گسترش حجم پول در بلند مدت است

تخمین مدل

بررسی پایایی متغیرها

برای بررسی پایایی متغیرها از آزمون دیکی – فولر تعدیل یافته ADF استفاده شده است. برای تعیین تعداد وقفه ها از شاخص شوارز-بیزین و برای تعیین خود همبستگی از آزمون LM استفاده شد.
متغیر NOA پایا است و سایر متغیرهای مورد مطالعه، در سطح احتمال 95 درصد پایا از درج یک هستند. چون متغیرهای مدل (به جز NOA) در سطح ناپایا هستند، در تخمین مدل از روش OLS امکان رگرسیون کاذب وجود دارد. اما اگر بین این متغیرها رابطه همجمعی وجود داشته باشد، می توان بدون هراس از کاذب بودن تخمین، رگرسیونی بر پایه سطح متغیرهای سری زمانی برآورد کرد که اطلاعات بلند مدت را در بر داشته باشد. بنابراین، از روش ARDL که تخمین مدل را با لحاظ پایایی و ناپایایی انجام می دهد، استفاده می شود.
در تخمین آماره F آزمون LM برای تشخیص خود همبستگی برابر با 0.9464 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.331) نشان از عدم وجود خودهمبستگی بین جملات اخلال دارد. آماره F آزمون ARCH برای تشخیص واریانس ناهمسانی برابر با 0.1371 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.711) دلالت بر واریانش همسانی جملات اخلال دارد.
آماره JB آزمون تشخیص نرمال بودن توزیع جملات اخلال برابر با 0.108 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.449) بیانگر توزیع نرمال جملات اخلال است. آماره F مربوط به آزمون ریست رمزی برای تعیین شکل صحیح مدل برای 2.025 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.181 بیانگر) آن است که مدل به درستی تصریح شده است.
آماره F مربوط به آزمون کلیت رگرسیون برابر 33.71 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.000) بر صحیح بودن کلیت رگرسیون دلالت دارد. در مدل ضرایب کلیه متغیرها از مقدار آماره t بالایی برخوردار بوده و معنی داری آن ها با احتمال خطای کمتر از 5 درصد تایید می شود.
بنابراین معادله به عنوان مدل کوتاه مدت عرضه پول در اقتصاد ایران معرفی می شود. در این مدل، یک درصد افزایش در نرخ بهره (نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک های تجاری)، به طور متوسط عرضه پول را به میزان 3.27 میلیارد ریال در دوره جاری و به میزان 2.84 میلیارد ریال در دوره بعد افزایش می دهد.

بنابراین، عرضه پول در اقتصاد ایران در کوتاه مدت رابطه مثبت و معنی داری با نرخ بهره دارد. به عبارتی دیگر، عرضه پول در اقتصاد ایران در کوتاه متد تابه نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک های تجاری و تخصصی بوده و درونزا است.
عرضه پول در اقتصاد ایران، در کوتاه مدت رابطه مثبت و معنی داری با اجزاء پایه پولی دارد، به طوری که یک واحد افزایش در بدهی های دولت به بانک مرکزی NGL به طور متوسط در کوتاه مدت عرضه پول را به میزان 0.18 واحد افزایش می دهد. بنابراین، اگر دولت بخواهد یک واحد از کسری بودجه خود را از طریق استقراش از بانک مرکزی جبران کند، بدهی های خود را به بانک مرکزی افزایش و از این طریق حجم پول را در کوتاه مدت به طور متوسط 0.18 واحد افزایش می دهد.
به عبارتی دیگر، افزایش کسری بودجه دولت می تواند عرضه پول در اقتصاد ایران را افزایش دهد و این همان نکته ای است که فروین وش و رحمانی (1379) تحت عنوان درونزایی عرضه پول از طریق کسری بودجه دولت و فشارهای هزینه ای عنوان کرده اند.
همچنین یک واحد افزایش یک میلیارد ریال در ذخایر ارزش و طلای بانک مرکزی به طور متوسط در کوتاه مدت باعث افزایش حجم پول به میزان 0.21 میلیارد می شود.
به طور مشابه، افزایش یک میلیارد ریال در حساب سرمایه و سایر دارایی های بانک مرکزی به طور متوسط در کوتاه مدت افزایش 0.78 میلیارد ریال در حجم پول را در پی خواهد داشت.
در روش ARDL علاوه بر ارائه طول وقفه، تاثیرگذاری متغیرهای توضیحی بر متغیر وابسته در بلند مدت نیز ارائه می شود. نتایج مربوط به ضرایب بلند مدت، زمانی قابل استناد است که کمیت آماره t از مقدار بحرانی آن بیشتر باشد.
ضرایب کلیه متغیرها از آماره t بالایی برخوردارند و معنی داری آن ها با احتمال خطای کمتر از 5 درصد تایید می شود. آماره t مربوط به متغیر Rt برابر 3.994 است که معنی داری آن با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.004) پذیرفته می شود.
به عبارتی دیگر، نرخ بهره (نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک ها) در بلند مدت تاثیر مثبت و معنی داری بر عرضه پول در اقتصاد ایران دارد. اکنون مشخص شد که عرضه پول در اقتصاد ایران هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت، درونزا است و درونزایی آن از طریق نرخ بهره (نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک های تجاری) صورت می گیرد.
عرضه پول در اقتصاد ایران در بلند مدت رابطه مثبت و معنی داری با اجزاء پایه پولی دارد. به طوری که یک میلیارد ریال افزایش در بدهی های دولت و بانک های دولتی به بانک مرکزی (NGL) به طور متوسط در بلند مدت باعث افزایش حجم پول به میزان 0.505 واحد می شود.
همچنین، افزایش ی میلیارد ریال در ذخایر ارزش و طلای بانک مرکزی (NFA) به طور متوسط در بلند مدت عرضه پول در اقتصاد ایران را به میزان 0.592 واحد افزایش می دهد.
در بلند مدت، افزایش یک میلیارد ریال در سایر دارائی ها و حساب سرمایه بانک مرکزی نیز به طور متوسط افزایش حجم پول را به میزان 2.19 واحد در پی خواهد داشت. با مقایسه رابطه بلند مدت و کوتاه مدت عرضه پول، معلوم می شود که تاثیر پایه پولی در بلند مدت بیشتر از کوتاه مدت است. همچنین، تاثیر نرخ بهره بر حجم پول در بلند مدت بیشتر از کوتاه مدت است.
وجود رابطه بلند مدت بین مجموعه متغیرهای تابع عرضه پول در اقتصاد ایران، مبنایی برای استفاده از الگوی تصحیح خطا را که در آن نوسانات کوتاه مدت به مقادیر تعادلی و بلند مدت ارتباط داده می شود، فراهم می آورد. بنابراین، الگوی تصحیح خطای مدل بلند مدت عرضه پول، تخمین زده شده است.

تمامی ضرایب الگو با احتمال بیش از 95 درصد معنی دار هستند و ضریب تعیین نشان دهنده قدرت توضیح دهندگی نسبتا بالای الگو است. در این مدل متغیر Rt تغییرات نرخ بهره را به تغییرات حجم پول مرتبط می کند. آماره t مربوط به ضریب متغیر Rt برابر با 2.562 است و معتی داری آن با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.023) پذیرفته می شود.
ضریب این متغیر 3.274 است و حاکی از آن است که تغییرات حجم پول به طور مثبت با تغییرات نرخ بهره رابطه دارد. آماره t ضریب جمله تصحیح خطا (ETCt-1) برابر با -2.62 است که معنی دار بودن آن با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.020) تایید می شود. ضریب جمله جمله تصحیح خطا دارای علامت منفی است و همجمعی بین متغیرها را تایید می کند.
این ضریب برابر با 0.36- است و بیانگر آن است که 36 درصد از عدم تعادل یک دوره در عرضه پول در اقتصاد ایران، در دوره بعد تعدیل می شود. بنابراین، بروز یک تکانه مرتبط با عرضه پول در اقتصاد ایران، بعد از تقریبا دو سال و نیم اثر خود را بر عرضه پول در اقتصاد ایران حفظ می کند. به این ترتیب، تاثیر نوسانات و عدم تعادل های ایجاد شده در عرضه پول، پس از گذشت دو سال و نیم از زمان وقوع از بین می رود.
به منظور بررسی تاثیر فعالیت های بانک های تجاری بر عرضه پول در اقتصاد ایران، مدل تعدی شده مودیگلیانی، راشه و کوپر با روش ARDL تخمین زده شد.
آماره F آزمون LM برای تشخیص خودهمبستگی برابر با 0.0096 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.922) نشان از عدم وجود خود همبستگی بین جملات اخلال دارد.
آماره دوربین واتسون نیز برابر 2.01 است که عدم وجود خود همبستگی بین جملات اخلال را تایید می کند. آماره F آزمون ARCH برای تشخیص واریانس ناهمسانی برابر با 1.47 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.225) دلالت بر واریانس همسانی جملات اخلال دارد.
آماره JB آزمون تشخیص نرمال بودن توزیع جملات اخلال برابر با 2.277 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.320) بیانگر توزیع نرمال جملات اخلال است. آماره F مربوط به آزمون ریست رمزی برای تعیین شکل صحیح مدل برابر 1.66 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.216) بیانگر ان است که مدل به درستی تصریح شده است.
آماره F مربوط به آزمون کلیت رگرسیون برابر 21.82 است که با احتمال خطای کمتر از 5 درصد (Prob=0.000) بر صحیح بودن کلیت رگرسیون دلالت دارد.
به عبارتی دیگر، افزایش یک درصدی در نرخ بهره، به طور متوسط ذخایر آزاد بانک های تجاری و تخصصی را در دوره جاری بدون تغییر باقی می گذارد، اما در دوره بعد به میزان 2.65 میلیارد ریال کاهش می دهد و باعث افزایش حجم پول می گردد. به این ترتیب، فرض درونزایی عرضه پول در کوتاه مدت از این طریق نیز تایید می شود، به طوری که بانک های تجاری در اقتصاد ایران با توجه به نرخ سودآوری بازار از طریق تغییر در ذخایر آزاد خود به گسترش و بسط حجم پول می پردازند.
در روش ARDL می توان تابع ذخایر آزاد بانک های تجاری در بلند مدت را نیز تخمین زد، اما نتایج مربوط به ضرایب بلند مدت، زمانی قابل استناد است که کمیت آماره t از مقدار بحرانی آن بیشتر باشد.
به این ترتیب، فعالیت های بانک های تجاری از طریق تغییر در ذخایر آزاد با توجه به شرایط سودآوری بازار، عامل موثری در گسترش حجم پول در بلند مدت است.

جمع بندی و ملاحظات

در این تحقیق، ابتدا معادله نظری عرضه پول در اقتصاد ایران، با تکیه بر اجزاء پایه پولی، ذخایر آزاد بانک های تجاری و تخصصی و نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک ها (نرخ بهره)، تبیین گردید. پس از آن، مدل تجربی عرضه پول به شکل بلند مدت، کوتاه مدت و مدل تصحیح خطا به روش ARDL با استفاده از گزارش های سالیانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای دوره زمانی 84-1363 تخمین زده شد.
نتایج نشان داد که نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک های تجاری و تخصصی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت تاثیر مثبت و معنی داری بر عرضه پول در اقتصاد ایران دارد.
به عبارتی دیگر، عرضه پول در اقتصاد ایران تابع نرخ بهره و درونز است. به این ترتیب، فرضیه اول تحقیق مبنی بر وجود رابطه مثبت و معنی داری بین عرضه پول و نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک های تجاری و تخصصی پذیرفته شد.
نتایج همچنین نشان داد که عرضه پول علاوه بر این که تابع نرخ بهره و درونزاست، بلکه تابعی از اجزاء پایه پولی نیز هست. تخمین مدل تصحیح خطای عرضه پول در اقتصاد حاکی از این است که بروز تکانه ای در ارتباط با عرضه پول در اقتصاد ایران، تا تقریبا دو سال و نیم بعد اثر خود را بر عرضه پول در اقتصاد ایران، تا تقریبا دو سال و نیم بعد اثر خود را بر عرضه پول در اقتصاد ایران نشان می دهد و تعادل بلند مدت پس از گذشت دو سال و نیم از زمان وقوع نوسان، ایجاد می گردد.
در این تحقیق، ذخایر آزاد بانک های تجاری و تخصصی نیز بر اساس الگوی مودیگلیانی، راشه گوپر به روش ARDL تخمین زده شد. نتایج نشان داد که ذخایر آزاد بانک های تجاری و تخصصی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت، رابطه منفی و معنی داری با نرخ سود علی الحساب تسهیلات اعطایی بانک ها دارد.
به این ترتیب مشخص شد که بانک های تجاری با توجه به نرخ های بهره و سودآوری بازار، ذخایر ازاد خود را تغییر می دهند و از این طریق، بر حجم پول در اقتصاد ایران تاثیر می گذارند.
بنابراین، فرضیه دوم تحقیق مبنی بر این که بانک های تجاری عامل موثری در عرضه پول در اقتصاد ایران هستند، تایید شد. با توجه به درونزا بودن عرضه پول، افزایش در نرخ بهره، رشد فزاینده حجم پول و در نتیجه تورم را به دنبال خواهد داشت، کنترل نرخ بهره ابزار مفیدی جهت کنترل نرخ بهره ابزار مفیدی جهت کنترل تورم در اقتصاد ایران است.

عرضه پول در اقتصاد ايران
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=74839

اعتبارسنجی, سامانه اعتبارسنجی, تعریف اعتبارسنجی, اعتبار بانکی افراد, سایت اعتبارسنجی