بررسی ضرورت اعتبارسنجی مشتریان از دیدگاه آموزه های اسلامی و ارائه الگوی بهینه (بخش سوم)

بلوغ

و اموال خود را که خداوند آن را وسیله قوام (زندگی) شما قرار داده به سفیهان مدهید (ولی) از (عواید) آن به ایشان بخورانید و آنان را پوشاک دهید و با آنان سخنی پسندیده بگویید. 
و یتیمان را بیازمایید تا وقتی به (سن) زناشویی برسند پس اگر در ایشان رشد (فکری) یافتید اموالشان را به آنان رد کنید و آن را (از بیم آنکه مبادا) بزرگ شوند و به اسراف و شتاب مخورید و آن کس که توانگر است باید (از گرفتن اجرت سرپرستی) خودداری ورزد و هر کس تهدست است باید مطابق عرف (از آن) بخورد پس هر گاه اموالشان را به آنان رد کردید بر ایشان گواه بگیرید خداوند حسابرسی را کافی است. 
انسان نابالغ حق تصرف در اموال خود را ندارد. قرآن در این آیه، جواز تصرف یتیم را به تحقق رشد بعد از بلوغ موکول کرده، می فرماید: یتیمان را تا زمان بلوغ آزمایش کنید و اگر هنگام بلوغ، رشد آنان را مسلم یافتید، اموالشان را به آنان بدهید. برخی گفته اند: اگر بلوغ در جواز تصرف در اموال دخالت نمی داشت، ذکر آن در آیه لغو می بود. 
بلوغ صرفا در خصوص سن و سال مطرح نمی گردد. بلکه اصولا کسی که سفید باشد و کفایت و درایت استفاده از اموال و دارایی را نداشته باشد حق تصرف در اموال را نخواهد داشت. 

رشد

فقیهان با استناد به آیات 5 و 6 سوره نساء و 282 سوره بقره گفته اند، از تصرفات مالی ممنون است. اما در اجیر شدن سفیه دو نظر است: برخی آن را به تصرفات مالی محقق کرده و ممنون می دانند و بعضی آن را به دست آوردن مال دانسته اند برخی ضمن تقویت نظر نخست می گویند: ممنوعیت سفیه، به سبب کمبود او است که نمی تواند نفع و ضرر خویش را در معاملات تشخیص دهد.
بنابراین، تفاوتی میان تصرفات مالی و غیر مالی او نیست. افزون بر این که روایات مربوط به منع تصرفات سفیه اطلاق دارد و هر دو مورد را در بر گیرد. کلمه رشد در کتب لغت بیشتر به معنای هدایت، راه راست یافتن، صلاح و خیر و کمال ترجمه شده است در قرآن مجید این کلمه گاهی در مقابل کلمه "غنی" به معنای گمراه شدن و گاهی در مقابل کلمه "ضر" به معنای خسران و گاهی در مقابل کلمه "شر" به معنای بدی و ناشایستگی آمده است. 
در صحیفه سجادیه نیز کلمه "رشاد" در مقابل کلمه "ضلال" آمده است (و قبل الضلال بالرشاد). اما با توجه به آیاتی که به آیاتی که در آنها کلمه رشد یا مشتقات آن به کار رفته چنین استنباط می شود که رشد از دیدگاه قرآن عبارت از یک نوع قدرت تشخیض مسئولیت آفرین و تعهدآور است قرآن مجید در مورد یتیمان می فرماید که وقتی آنان را صاحب رشد دیدند، اموالشان را به آن ها بدهید و جالب اینجاست که این مسئله را بعد از بلوغ جنسی آنان یعنی رسیدنشان به مرحله توانایی نکاح بیان می کند یعنی قرآن می خواهد بفهماند که بر خلاف استنباط غلط و رایج بعضی ها که می گویند رشد همان بلوغ جنسی است، رشد عبارت است از همین قدرت تشخیض و تمیز مسئولیت آفرین در بهره برداری از امکانات و استعدادها.
یعنی مرحله از کمال عقلی. اگر رشد و بلوغ جنسی به یک مفهوم بودند بیان آن دو در کنار یکدیگر در قرآن مجید نه تنها غیر ضروری بلکه مغایر با بلاغت و فصاحت لسان قرآن کریم بود. 
با چنین برداشتی است که ایه دیگر قرآن مجید که (رشد) را در مقابل (ضر) قرار می دهد تفسیر می شود زیرا انسان وقتی از سرمایه های خود ضرر می بیند که قدرت تشخیص اهمیت و بهای آن سرمایه ها را نداشته باشد. 

عقل

برخی، از آیات 5 و 6 سوره نساء و آیه 282 سوره بقره که تصرفات مالی سفیه را ممنوع کرده، استفاده کرده اندکه معاملات مجنون، به طریق اولی باطل است. 

نتیجه گیری

حفظ سرمایه بانک که خود متشکل از سرمایه های مردم می باشد عقل و شرعا واجب است. مدیریت ریسک اعتباری از اجزای اصلی مدیریت ریسک در نظام بانکداری است که به نوعی تضمین گر حیات بانک است. اعتبار سنجی مشتریان قبل از اعطای تسهیلات از عوامل اصلی تقلیل ریسک اعتباری و ریسک نکول در بازپرداخت تسهیلات توسط مشتری است. 
اینکه در اعتبارسنجی مشتریان چه فاکتورها و شاخص هایی را مورد توجه قرار دهیم خود موضوع مهمی تلقی می گردد. در این مقاله سعی گردید با استفاده از مبادی فقهی مستخرج از آیات و روایات به بررسی ضرورت اعتبارسنجی مشتریان بانک (تعریف اعتبارسنجی) در هنگام اعطای تسهیلات پرداخته شده و شاخص های مورد نظر نیز ارائه گردد. در نهایت الگوی با عنوان "مدل قرآن"، جهت اعتبار سنجی مشتریان ارائه شده است. 

منبع: مطالعات کمی در مدیریت، سال چهارم، شماره دوم، تابستان 1392، صفحه 42-19
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=217048