اعتبارسنجی
یک راهکار عملیاتی برای مهندسی فرهنگ اعتباری
در این مقاله نگارنده بر آن است تا با استفاده از نتایج مطالعات و پژوهش های صورت گرفته در چند سال اخیر بویژه مطالعات کارشناسان و پژوهشگران شرکت رتبه بندی اعتباری ایران، یک مدل کاربردی برای عملیاتی شدن موضوع مهندسی فرهنگی در حوزه اقتصادی با تاکید بر نقش ویژه فرهنگ اعتباری در نظام اقتصادی ارائه نماید.
فرهنگ اعتباری به دلایل مختلف، نقش و جایگاه ویژه ای در نظام اقتصادی یک کشور بر عهده دارد دسترسی آسان و عادلانه مردم به خدمات مالی و اعتباری یکی از مولفه های مهم توسعه رشد اقتصادی محسوب می گردد.
این امر وقتی محقق می شود که
فرهنگ اعتباری مناسبی در جامعه حاکم باشد.
در تمام اقتصادهای دنیا یک اصل پذیرفته شده وجود دارد مبنی بر اینکه گسترش بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط به عنوان ستون فقرات اقتصاد، لازمه توسعه اقتصادی و سرمایه گذازی و اشتغال است.
برای ایجاد این گونه بنگاه ها باید صاحبان ایده و طرح های کسب و کار بتوانند از خدمات مالی و اتبری لازم استفاده نمایند.
فرهنگ اعتباری صحیح، پیش نیاز اساسی برای شکل گیری مکانیزم مناسب در این حوزه به شمار می رود.
بدون داشتن فرهنگ اعتباری مناسب، در بخش ارزیابی و شناخت اهلیت متقاضیان خدمات مالی، مولفه هایی مورد توجه نظام اعتباری و بانک ها قرار میگیرد که با بسیاری از مبانی و اصول و ارزش های انسانی در تعارض قرار دارند.
به عنوان مثال نظام اعتباری مجبور می گردد برای ایجاد اطمینان نسبت به برگشت منابع و اعتبارات تخصیص یافته، اصل انسانی و اسلامی (برائت) را نادیده گرفته و برعکس آن عمل نماید.
به این معنی که در مواجهه با افراد اصل را بر این بگذارد که عموم مردم تمایلی به رفتار اعتباری صحیح ندارند مگر اینکه عکس این موضوع را اثبات نمایند یا اینکه با اخذ تضامین و وثایق زیاد، آنان را مجبور کنند تا به تعهدات خویش عمل نمایند.
از طرف دیگر اعتبار گیرندگان نیز بدون توجه به اینکه منابع و اعتبارات اخذ شده در واقع جزو حقوق عمومی احاد جامعه می باشد و باید در مسیر درست مورد استفاده قرار گیرد و به موقع برای فراهم نمودن امکان بهره مندی سایرین از آنها، عودت داده شود، به خود حق می دهند که این منابع را به شکل ناصحیح و در زمینه هایی که مخل نظام اقتصادی است، بکار برند و با تاخیر در پرداخت آن، دیگران را از منابع آن محروم سازد.
فقدان فرهنگ اعتباری صحیح، اساس و بنیان نظام اقتصادی را با چالش های اساسی مواجه می سازد.
در صورتی که فرهنگ اعتباری مناسبی در جامعه حاکم نباشد، بخش محدودی از افراد جامعه، انحصار منابع مالی و اعتباری را در اختیار خود گرفته و با عملکرد نا مناسب و عدم ایفای تعهدات، امکان بهره مندی دیگران از این گونه خدمات را سلب می نمایند.
نگاهی گذرا به مشکلات حوزه خدمات مالی و اعتباری در ایران و آمار بالای معوقات در نظام بانکی و اعتباری و مهم تر از همه عدم سترسی بخش عمده مردم ایران به خدمات مالی مناسب و مورد نیاز برای بسیاری از جنبه های اقتصادی زندگی اجتماعی و فردی به وضوح نشان می دهد که باورها، ارزش ها و نگرش های عمومی در این زمینه از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست.
مهندسی فرهنگ اعتباری بدون نگاه سیستمی و طراحی چارچوب های مناسب مناسب امکان پذیر نیست.
نظام های سنجش اعتبار این وظیفه را تا حد زیادی متقبل شده و نقش بسزایی در مهندسی فرهنگ اعتباری بطور خاص و مهندسی فرهنگی نظام اقتصادی بطور عام ایفا می نمایند.
نظام سنجش اعتبار در دنیا قدمتی به اندازه قدمت نظام های اعتباری و بانکی دارند.
نهادهای مرتبط با موضوع قدمتی به اندازه قدمت نظام های اعتباری و مالی دارد.
نهاد های مرتبط با موضوع مانند
شرکت های رتبه بندی اعتباری در بسیاری از کشور های جهان فعالیت خود را در سطح گسترده ای بسط داده اند.
شرکت های رتبه بندی اعتباری اشخاص از طریق نمره ای که به هر یک از اشخاص حقیقی اعطا می نمایند (
Credit Scoring) در حقیقت وضعیت اعتباری آن ها را به منظور استفاده از اعتبارات موجود نشان می دهند.
متولی چنین نهادی معمولا بانک ها هستند که هدف از این کار شناسایی افراد واجد شرایط برای استفاده از اعتبارات می باشد.
ایجاد چنین نهادی باعث می گردد تا علاوه بر گسترش اعتبارات در میان آحاد جامعه، این امکان فراهم می شود که حتی دور افتاده ترین روستایی کشور نسبت به استفاده از امکانات اعتباری سهم منصفانه ای داشته باشد.
بنابراین نهاد رتبه بندی اعتباری اشخاص مزایای ذیل را به همراه خواهد داشت:
- توسعه بازارهای مالی و اعتباری
- کاهش تخلفات در پروسه اعطای تسهیلات و اعتبارات
- بسط و گسترش فرهنگ اعتباری در سطح کل کشور
- امکان استفاده آحاد مختلف و بویژه اقشار محروم جامعه از تسهیلات موجود اعتباری
- تسریع در اعطای اعتبارات و افزایش کارایی بانک ها
- کاهش سطح ریسک اشخاص با افزایش سطح آگاهی آن ها نسبت به وضعیت اعتباری خود شرکت های سنجش اعتبار، اطلاعات اعتباری افراد و شرکت ها را از طریق اعطای اعتبار و دیگر منابع موثق موجود جمع آوری می نمایند و آن ها را به منظور ایجاد دیدگاهی جامع از عملکرد اعتباری فرد یا شرکت به کار می برند.
این اطلاعات در قالب یک گزارش یا
امتیاز اعتباری در اختیار اعطا کنندگان بالقوه قرار گرفته و با ایجاد شناختی مناسب از تاریخچه اعتباری و رفتار وام گیرنده ، آن ها را در زمینه تصمیم گیری های اعتباری یاری می رساند.
منابع حاصل از فعالیت شرکت های سنجش اعتبار
- سنجش اعتبار سالم
- بهبود دسترسی به اعتبار با درک بهتر از جایگاه مالی متقاضی
- افزایش آگاهی متقاضی نسبت به مدیریت اعتبار خود
- فراهم ساختن امکانات بهتر در ازای ارتقاء رفتار اعتباری اشخاص در طول زمان
- دستیابی به جایگاهی بهتر در زمینه اندازه گیری و سنجش ریسک اشخاص
- افزایش تخصی سازی و دسترسی به توانمندی های مورد نیاز برای اعطای اعتبار مسئولانه به بخش های وسیع تر
- بهبود مدیریت ریسک اعتباری
- دستیابی به اطلاعات سالم از طریق بهبود خدمات، افزایش تقاضای استفاده کنندگان، بهبود صرفه جوی ناشی از مقیاس و توسعه بیشتر سرمایه برای سرمایه گذاری مجدد
فرهنگ اعتباری به دلایل مختلف، نقش و جایگاه ویژه ای در نظام اقتصادی یک کشور بر عهده دارد دسترسی آسان و عادلانه مردم به خدمات مالی و اعتباری یکی از مولفه های مهم توسعه و رشد اقتصادی محسوب می گردد.
مهندسی فرهنگ اعتباری بدون نگاه سیستمی و طراحی چارچوب های مناسب امکان پذیر نیست
تجارب سایر کشورهای دنیا به ویژه کشورهایی که در مدیریت نظام اقتصادی خویش موفق عمل نموده اند نشان می دهد که برای مهندسی فرهنگ اعتباری، باید طراحی دقیقی صورت پذیرد
منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، شماره اول ، اسفند 1391 ، صفحات 14 و 15