تاثیر گزارشگری و امتیازدهی اعتباری بر رشد و توسعه اقتصادی (قسمت اول)

مطالعات نشان می دهند که کسب و کارهای تجاری در کشورهای صنعتی و در حال توسعه علاقمندی خود را برای بهره مندی از سایت اعتبارسنجی ابراز داشته و برای ارائه اطلاعات اختصاصی خود به این شرکت ها در ازای استفاده از محصولات و خدمات آن تمایل دارند. 
به همین دلیل در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان و حتی کشورهای در حال توسعه، شرکت هایی با این موضوع فعالیت تاسیس شده اند. 
شرکت رتبه بندی اعتباری اشخاص با محوریت بانک ها و موسسات مالی تشکیل می شود و به ارائه گزارشات اعتباری و امتیازدهی اعتباری برای افراد و شرکت های با اندازه کوچک و متوسط مبادرت می ورزد.
از این منظر می توان اهمیت و نقش شرکت های رتبه بندی اعتباری در اقتصاد کشور تشریح و تبیین نمود.

مقدمه

بهره وری منابع مالی در نظام های اقتصادی نشات گرفته از سطح توسعه یافتگی مالی کشورها می باشد، به طوریکه نظام بانکی، توزیع عادلانه تسهیلات اعتباری به بخش های مختلف جامعه و در نتیجه رشد و توسعه اقتصادی کشور را به ارمغان می آورد. 
بنابراین از آن جا که میزان بالای مطالبات معوق بانک ها از توان اعطای اعتبارات می کاهد، ضرورت تخصیص بهینه و مناسب منابع بیش از پیش آشکار شود.
در طول دهه های گذشته، بانک ها برای شناخت و ارزیابی ریسک اعتبار سنجی مشتریان به ایجاد سیستم های رتبه بندی داخلی به منظور بهره گیری از اطلاعات و متغیرهای مورد نیاز در راستای شناخت و ارزیابی مناسب و کم ریسک می نمودند. 
عمده مشکلی که در این میان به چشم می خورد عدم برخورداری از اطلاعات کافی، قابل اتکا و صحیح در مورد ابعاد مختلف هویتی و سابقه و رفتار اعتباری متقاضیان تسهیلات اعتباری در سایر بانک های کشور می باشد. 
از همین رو، نظام های جامع سنجش اعتبار و گزارشگری اعتباری با هدف برطرف نمودن (عدم تقارن اطلاعات) یاد شده شکل گرفته اند.  به عبارتی دیگر سیستم گزارشگری اعتباری با هدف کاهش عدم تقارن اطلاعات، تسریع و تسهیل فرآیند اعطای اعتبار و خدمت به سیستم های اعتبارسنجی تشکیل شده و با جمع آوری، سامان دهی، تلفیق، تطبیق و پردازش اطلاعات مربوط به مشتریان به مدیریت بهینه ریسک در بانک ها و موسسات اعتباری کمک می نمایند. 
اهمیت شکل گیری و عملیاتی نمودن نظام سنجش اعتبار در رشد و توسعه اقتصادی به اندازه ای است که نهادهای بین المللی مانند بانک جهانی و بانک توسعه آسیا، نظام سنجش اعتبار را جزو زیربناهای بسیار ضروری برای توسعه کشورها دانسته و برای راه اندازی آن کمک های بلاعوض مالی و فنی به کشورهای در حال توسعه اعطا می کنند. 
مقاله حاضر در تلاش است تا به بررسی تاثیر گزارشگری اعتباری بر رشد و توسعه اقتصادی بپردازند. 

گزارشگری اعتباری

سیستم های گزارشگری اعتباری با هدف کاهش عدم تقارن اطلاعات، تسریع و تسهیل فرآیند اعطای اعتبار و خدمت به سیستم های اعتباری تشکیل شده و با جمع آوری، سامان دهی، تلفیق، تطبیق و پردازش اطلاعات مربوط به مشتریان به مدیریت بهینه ریسک در بانک ها و موسسات اعتباری کمک می نمایند. 
این قبیل شرکت ها، اطلاعات اعتباری جمع آوری شده را به منظور ایجاد دیدگاهی جامع از عملکرد اعتباری فرد یا شرکت به کار می برند. 
این اطلاعات در قالب یک گزارش یا امتیاز اعتباری در اختیار اعتباردهندگان بالقوه قرار گرفته و با ایجاد شناختی مناسب از تاریخچه اعتباری و رفتار وام گیرنده، آن ها را در زمینه تصمیم گیری های اعتباری یاری می رساند. 
در بازارهای اعتباری که اطلاعات اعتباری مشتریان به خوبی در آن جریان دارد، اعتباردهندگان به خوبی قادر خواهند بود به طور دقیق و صحیح به ارزیابی ریسک های موجود در تسهیلات دهی به مشتریان خود بپردازند. 
از سوی دیگر تسهیلات گیرندگان هم به نحو بهینه از عهده بازپرداخت اقساط تسهیلات دریافتی بر خواهند آمد.
واقعیت این است که عدم تقارت اطلاعات میان اعتباردهنده و اعتبارگیرنده و عدم اطمینان های موجود در زمینه تسهیلات دهی موجب شده تا بانک ها و موسسات مالی و اعتباری موجود نیاز به وجود یک سیستم گزارشگری اعتباری جامع و یکپارچه را بیش از پیش احساس نموده و در جهت ایجاد نظام سنجش اعتبار اقدام نمایند. 
نتایج ایجاد این نظام ها حاکی از افزایش کارایی، سرعت و تعداد تصمیمات اتخاذ شده در خصوص اعطای تسهیلات می باشد. 
شناخت تسهیلات دهندگان در خصوص توانایی بازپرداخت تسهیلات اعتباری به میزان دسترسی آن ها به اطلاعات اعتباری مشتریان بستگی دارد. 
در صورت عدم وجود اطلاعات جامع در مورد اهلیت اعتباری مشتری، تنها تصویری کلی و تک بعدی از مشتری در اختیار خواهد بود. 
دسترسی به اطلاعات اعتباری جامع و یکپارچه در خصوص رفتار اعتباری مشتری و اهلیت اعتباری وی این امکان را به وجود می آورد تا بتوان تصمیم بهینه را در خصوص اعطای تسهیلات به مشتری اتخاذ نموده و همچنین از به میزان زیادی از مطالبات معوق آتی جلوگیری نمود.
به عنوان مثال در صورت فقدان چنین سیستمی مشتریانی که تسهیلات اعتباری آن ها معوق، شناسایی نشده و لذا خواهند توانست با مراجعه به موسسات مختلف نسبت به دریافت تسهیلات اعتباری متعدد اقدام و رفتار اعتباری منفی خود را ادامه دهند.
این اقدام موجب عدم بازگشت منابع مالی بانک ها و در نتیجه عدم گردش و جهت گیری مناسب آن در فعالیت های اقتصادی ارزش آفرین کشور می گردد. 
بر همین اساس ایجاد سیستمی که بتواند موجب جلوگیری از این موضوع شده و بر سرعت و سهولت دسترسی به منابع افزوده و ضریب نفوذ خدمات اعتباری و مالی بیفزاید موجب رشد و توسعه اقتصادی کشور خواهد شد. 
در بخش های بعدی مقاله کارکردهای نظام گزارشگری اعتباری در زمینه های یاد شده و در نتیجه تاثیر آن بر اقتصاد مورد بررسی قرار می گیرد. 

تاثیر گزارشگری اعتباری بر رشد و توسعه اقتصادی

گزارشگری اعتباری تاثیر قابل توجهی بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد که از جمله بارزترین این اثرات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• توسعه بازار اعتبار از طریق افزایش کارایی، سرعت، دقت و عدالت در ارائه تسهیلات
• تسهیل در رشد و توسعه بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط
• کاهش مطالبات معوق

تاثیر گزارشگری اعتباری بر تسریع و تسهیل اعطای تسهیلات اعتباری

گسترش بازارها و نهادهای مالی و به تبع آن محصولات متنوع در این زمینه باعث شده تا فرایند تامین مالی برای پیشبرد امور در سطح شرکت و افراد به شکل سریع و قابل اطمینان از الزامات و اولویت های اقتصاد کشور محسوب شود. 
در این میان کشورهای توسعه یافته توانسته اند زیر ساخت های لازم را در این زمینه به خوبی فراهم نمایند و حال اینکه کشورهای در حال توسعه راهی طولانی پیش روی دارند به طوری که آمار و ارقام بانک جهانی حاکی از این است که امروزه کمتر از 25 درصد مردم ساکن در کشورهای در حال توسعه به خدمات مالی رسمی دسترسی دارند در حالی که این نسبت در بازارهای توسعه یافته بیش از 90 درصد است. 
بانک ها در فرایند توسعه خدمات مالی نقشی کلیدی برعهده دارند. 
این در حالی است که بانک ها منابع خود را عمدتا به مشتریان بزرگ اختصاص می دهند و از آنجایی که ارائه خدمات به کسب و کارهای کوچک و آحاد مردم بسیار هزینه بر است از این رو این بخش ها کمتر مورد توجه قرار می گیرند. 
در حال حاضر در بازارهای نوظهور مشکل حادتر بوده و دوسوم جمعیت ان ها از دسترسی به منابع تامین مالی محرومند. 
برخی از آسیب های موجود در نظام بانکی کشورها که در مطالعات انجمن توسعه بین الملل به عنوان یکی از شعب بانک جهاین که در ماه ژوئن سال 2005 انجام شده و به آن ها تاکید شده است به شرح زیر می باشد:

1. ریسک های بالای موجود در زمینه اعطای تسهیلات اعتباری در جایی که اعتبارگیرندگان منابع مالی مورد نیاز خود را تا حد زیادی از طریق بدهی تامین می کنند.
2. میزان بالای مطالبات معوق و سر رسید گذشته
3. ماهیت کوتاه مدت منابع تامین مالی بانک
4. فرهنگ ضعیف اعتباری موجود در زمینه تشویق مشتریان خوش حساب و رویارویی با مشتریان بد
5. ظرفیت های پایین نهادهای مالی در زمینه اندازه گیری ریسک اعتباری

منبع: ماهنامه اعتبارسنجی ، سال اول ، شماره هفتم ، آبان 1392 ، صفحات 25 و 26